Τη νύχτα του Σαββάτου 13 προς την Κυριακή 14 Απριλίου, το Ιράν εκτόξευσε τριακόσια μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πυραύλους από το έδαφός του εναντίον του Ισραήλ.
Η επίθεση πραγματοποιήθηκε ως απάντηση στην αεροπορική επίθεση κατά του ιρανικού προξενείου στη Δαμασκό της Συρίας την 1η Απριλίου, για την οποία το ιρανικό καθεστώς κατηγόρησε το Ισραήλ. Δεκαέξι άνθρωποι σκοτώθηκαν στην ισραηλινή αυτή επίθεση, μεταξύ των οποίων δύο στρατηγοί των Φρουρών της Επανάστασης, του επίλεκτου στρατού του ιρανικού καθεστώτος. Την επόμενη ημέρα, ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, διαβεβαίωσε τον κόσμο ότι το Ισραήλ θα «τιμωρηθεί» σε επιχείρηση που ονομάστηκε «αληθινή υπόσχεση» από το Ιράν.
Η επίθεση ήταν πρωτοφανής για την Τεχεράνη. Κάτι τέτοιο είχε να αναφερθεί από τη δημιουργία του εβραϊκού κράτους το 1948.
Για αρκετές ώρες, ο ουρανός πάνω από την Ιερουσαλήμ, τα Υψίπεδα του Γκολάν και τη νότια Νεγκέβ ήταν γεμάτος με φωτεινά ίχνη που άφηναν οι πύραυλοι αναχαίτισης που εκτοξεύονταν από το Iron Dome (Σιδηρού Θόλο) και ορισμένους από τους συμμάχους του Ισραήλ.
Η επιχείρηση «αληθινή υπόσχεση» αναζωπύρωσε τις κατηγορίες για συμπαιγνία μεταξύ, από τη μια, των κρατών της περιοχής και, από την άλλη, του Ισραήλ και των Αμερικανών συμμάχων του.
Οι δυνάμεις του Κόλπου παρέμειναν στο περιθώριο, παρόλο που φιλοξενούν αμερικανικές βάσεις χρησιμοποιούμενες κυρίως για σκοπούς κατόπτευσης της περιοχής.
Το αντίθετο συμβαίνει με την Ιορδανία, η οποία ήδη έχει αναγνωρίσει την βοήθειά της προς το Ισραήλ για την αναχαίτιση και αποτροπή των μη επανδρωμένων ιρανικών αεροσκαφών, drones και πυραύλων οι οποίοι -με κατεύθυνση το Ισραήλ- περνούσαν μέσα από τον αεροπορικό της χώρο.
Οι Άραβες σύμμαχοι του Ισραήλ
Την Κυριακή, ο υπουργός Άμυνας του Ισραήλ Γιοάβ Γκαλάντ τόνισε την ευκαιρία που παρουσιάστηκε, από την επί του πεδίου, για «στρατηγική συμμαχία» με τους Άραβες εταίρους, παρόμοια εκείνης που στήριξε, στο πλαίσιο των συμφωνιών του Αβραάμ το 2020, την εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ του Ισραήλ και τεσσάρων χωρών της περιοχής, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων
Τότε οι συμφωνίες αυτές, προωθούμενες από την Ουάσινγκτον υπό τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, αποτέλεσαν μέρος των προσπαθειών των ΗΠΑ να σφυρηλατήσουν μια περιφερειακή συμμαχία μεταξύ του Ισραήλ και άλλων χωρών της περιοχής.
Την εποχή αυτή, η ενσωμάτωση του εβραϊκού κράτους στην Κεντρική Διοίκηση του αμερικανικού στρατού (Centcom) στη Μέση Ανατολή, στην οποία συμμετέχουν επίσης αραβικές χώρες όπως η Ιορδανία και η Σαουδική Αραβία, υπήρξε μια ακόμη σημαντική προσπάθεια της οποίας οι καρποί εμφανίστηκαν ξεκάθαρα σε αυτή τη χρονική συγκυρία.
Το ότι ο διοικητής της Centcom, στρατηγός Μάικλ Έρικ Κουρίλα, ταξίδεψε στο Ισραήλ ακόμη και πριν από την ιρανική επίθεση δείχνει σαφώς ότι είχαν προηγηθεί και συνεννοήσεις με τα άλλα μέλη της Κεντρικής Διοίκησης για το συντονισμό της στρατιωτικής άμυνας, στην περίπτωση αντεπίθεσης των Ιρανών.
Φόβος αποσταθεροποίησης της Ιορδανίας
Ωστόσο, η κλιμάκωση μεταξύ του Ιράν και του Ισραήλ έχει επαναφέρει την περιφερειακή ασφάλεια ως το μείζον θέμα των χωρών της Μέσης Ανατολής, και μαζί με αυτήν την επιτακτική ανάγκη να τεθούν υπό την αμερικανική και ευρωπαϊκή ομπρέλα ασφαλείας.
Στην Υπεριορδανία, μια περιθωριακή περιοχή στην οικονομία της Μέσης Ανατολής που άνοιξε στο σύγχρονο εμπόριο με την έναρξη λειτουργίας το 1908 του σιδηροδρόμου Hedjaz (Δαμασκός- Μεδίνα), η οθωμανική κυριαρχία τερματίστηκε μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ο τουρκικός έλεγχος στην Υπεριορδανία έληξε όταν ο χασεμιτικός στρατός της Μεγάλης Αραβικής Επανάστασης του 1916-1918 κατέλαβε τη σημερινή Ιορδανία με τη βοήθεια και την υποστήριξη των τοπικών φυλών των Βεδουίνων, των Τσερκέζων και των Χριστιανών της περιοχής. Στο τέλος του πολέμου, η Κοινωνία των Εθνών απέδωσε τελικά ανάμεσα σε άλλα μια βρετανική εντολή επί της Παλαιστίνης (το 70% της περιοχής ανατολικά του Ιορδάνη ποταμού αποσπάστηκε σταδιακά από τη βρετανική διοίκηση της Παλαιστίνης και αποτέλεσε την Υπεριορδανία).
Η ιστορία της ανεξάρτητης Ιορδανίας και η διαμόρφωση της ξεκίνησε στις 25 Μαΐου 1946 με τη λήξη της βρετανικής εντολής επί του υπεριορδανικού τμήματος της Εντολοδόχου Παλαιστίνης.
Το βασίλειο αυτό ένωσε τα δυτικά εδάφη της Εύφορης Ημισελήνου, τα οποία κατοικούνταν εδώ και χιλιάδες χρόνια, με τεράστιες εκτάσεις που καταλαμβάνονταν κυρίως από την αραβική έρημο. Έτσι, η Ιορδανία είναι τόσο κληρονόμος των αυτοκρατοριών που κυριάρχησαν διαδοχικά στην περιοχή των τεσσάρων ποταμών (του Ιορδάνη, του Ευφράτη, του Τίγρη και του Νείλου) όσο και κληρονόμος των αραβικών και βεδουϊνικών πολιτισμών της ερήμου.
Η σύγχρονη ιστορία της διαμορφώθηκε σε μεγάλο βαθμό από την αραβοϊσραηλινή σύγκρουση και, περισσότερο από αλλού, από την ισραηλινοπαλαιστινιακή σύγκρουση. Αυτό μπορεί να εξηγηθεί από το γεγονός ότι το 70% του πληθυσμού της Ιορδανίας είναι παλαιστινιακής καταγωγής, καθώς και προσφυγικοί πληθυσμοί Παλαιστινίων της περιόδου από το 1948 έως το 1967, κατά την οποία η Τρανσιορδανία προσάρτησε τη Δυτική Όχθη και χορήγησε την ιορδανική υπηκοότητα στον αραβικό πληθυσμό εκεί.
Δεδομένου του ιστορικού βάθους των συρράξεων στην περιοχή της Ημισελήνου μεταξύ της «Αραβικής Λεγεώνας»- των στρατευμάτων της Ιορδανίας- μαζί ή ενάντια καθόλους τους δυνατούς συνδυασμούς και στρατεύματα των όμορων χωρών (Ισραήλ, Συρίας, Ιράκ, Αιγύπτου κλπ) και βρετανικών, γαλλικών δυνάμεων για τον καθορισμό των συνόρων των χωρών της περιοχής, η Ιορδανία βρισκόταν στο επίκεντρο ενός καζανιού εν βρασμώ στη Μέση Ανατολή.
Οι Χασεμίτες βασιλιάδες και η πορεία τους στα χρόνια
Οι χασεμίτες βασιληάδες της Ιορδανίας βρίσκονταν, στο πέρασμα του χρόνου, ανάμεσα στις διεκδικήσεις τμημάτων της επικράτειάς τους από τους γείτονες και τις υπαρξιακές απειλές από τα κινήματα των παλαιστινίων προσφύγων που είχαν συρρεύσει στην Ιορδανία κατά τη διάρκεια των έντονων συγκρούσεων στην Παλαιστίνη, και Λίβανο για το θέμα του Ισραήλ (το 1949, στο τέλος του Πολέμου των Έξι Ημερών) κλπ. Την ίδια χρονιά,1967, παρατηρήθηκε η άνοδος της παλαιστινιακής μαχητικότητας στην Ιορδανία, με πρωταγωνιστές τους Φενταγίν.
Σύμμαχος των Ηνωμένων Πολιτειών και μάλιστα μέλος της CIA, ο βασιλιάς Χουσεΐν διατηρούσε διαύλους επικοινωνίας με τους Ισραηλινούς ηγέτες, επιτείνοντας τις εντάσεις με την PLO. Ο στρατιωτικός νόμος ήταν σε ισχύ στη χώρα για πολλά χρόνια. Οι εντάσεις μεταξύ του βασιλιά Χουσεΐν και της PLO ήταν τέτοιες που αποφάσισε να στείλει το στρατό για να εξαλείψει κάθε ίχνος παλαιστινιακού ακτιβισμού μετά από μια απόπειρα δολοφονίας εναντίον του: αυτός ήταν ο Μαύρος Σεπτέμβρης. Στις 17 Σεπτεμβρίου 1970, ο ιορδανικός στρατός επενέβη μαζικά εναντίον των Φενταγίν και το πυροβολικό άρχισε να βομβαρδίζει προσφυγικούς καταυλισμούς και κτίρια όπου στεγάζονταν παλαιστινιακές οργανώσεις. Μετά από δέκα ημέρες βομβαρδισμών, οι καταυλισμοί ισοπεδώθηκαν και οι παλαιστινιακές οργανώσεις αναγκάστηκαν να αναζητήσουν καταφύγιο στο Λίβανο.
Μετά από ανάμειξη των ΗΠΑ και του Ισραήλ υπέρ της Ιορδανίας η νίκη των ιορδανικών δυνάμεων επί των Φενταγίν ήταν καθοριστική τον Ιούλιο του 1971, οδηγώντας στην εκδίωξή τους από τη χώρα. Από 3.000 ως 10.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν στις μάχες.
Η Ιορδανία δεν αναμείχθηκε στον, από τις ΗΠΑ καθοδηγούμενο, πόλεμο του Κόλπου όμως ήδη από τη δεκαετία του ‘70 είχε αναπτύξει πολιτικούς και οικονομικούς δεσμούς με τις Ηνωμένες Πολιτείες και καλλιέργησε σε τις σχέσεις με τους Βρετανούς.
Από το 1999 ο Αμπντάλα ο ΙΙ είχε προσπαθήσει να φιλελευθεροποιήσει το καθεστώς και να τηρήσει σχέσεις καλής γειτονίας με τις όμορες χώρες.
Αυτή την ώρα, σε αυτό το στάδιο της Ισραηλοπαλαιστινιακής σύγκρουσης μόνο η Ιορδανία αποδεικνύει έμπρακτα, την ευθυγράμμισή της με τη στρατηγική των ΗΠΑ και γενικά της Δύσης. Αυτό απορρέει προφανώς από το γεγονός ότι η ασφάλεια του βασιλείου των Χασεμιτών και των ελίτ της Ιορδανίας, εξαρτάται από την οικονομική στήριξη προγραμμάτων της ΕΕ και της Ουάσινγκτον, η οποία και σταθμεύει εκατοντάδες στρατιώτες στο έδαφός της.
Ευρώ από τις Βρυξέλλες
Στις 17 Απριλίου 2024, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε πρόταση για μια νέα πράξη μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής (ΜΧΣ)[1] προς την Ιορδανία ύψους έως 500 εκατ. ευρώ. Η χρηματοδοτική αυτή στήριξη αποτελεί κατά την ΕΕ την σημαντική απόδειξη της «εταιρικής σχέσης» και της «αλληλεγγύης της ΕΕ με την Ιορδανία». Η νέα πράξη αποτελεί συνέχεια τριών προηγούμενων προγραμμάτων ΜΧΣ, μέσω των οποίων η ΕΕ έχει εκταμιεύσει συνολικά 1,08 δισ. ευρώ στην Ιορδανία από το 2013. Η τελική εκταμίευση προς την Ιορδανία στο πλαίσιο της τελευταίας πράξης ΜΧΣ πραγματοποιήθηκε τον Μάιο του 2023. Τα προηγούμενα προγράμματα ΜΧΣ «Βοήθησαν τη χώρα να αντιμετωπίσει τις επείγουσες χρηματοδοτικές της ανάγκες»[2].
Η εκταμίευση στο πλαίσιο αυτής της νέας προτεινόμενης πράξης ΜΧΣ προβλέπεται να πραγματοποιηθεί σε τρεις δόσεις. Οι εκταμιεύσεις στο πλαίσιο της θα εξαρτώνται αυστηρά από την εφαρμογή συγκεκριμένων μέτρων πολιτικής που θα συμφωνηθούν μεταξύ της ΕΕ και της Ιορδανίας και θα καθοριστούν σε μνημόνιο συμφωνίας, καθώς και από την επιτυχή επανεξέταση του προγράμματος στο πλαίσιο του προγράμματος του ΔΝΤ.
Βέβαια, η εμπειρία της Ελλάδας σε σχέση με τα μνημόνια και το ΔΝΤ, τίποτε το καλό δεν προοιωνίζει όχι μόνο για το λαό της Ιορδανίας αλλά και για τους Παλαιστίνιους και φιλοπαλαιστίνιους όλης της περιοχής. Είναι σαφές ότι η ΕΕ και οι ΗΠΑ Θέλουν να εξασφαλίσουν τη συνενοχή του Αμπντάλα και της Ιορδανικής κυβέρνησης υπέρ του Ισραήλ και την εξυπηρέτηση των δικών τους συμφερόντων στην περιοχή.
Πάτριοτ από τις ΗΠΑ
Οι Ηνωμένες Πολιτείες επιτάχυναν την ανάπτυξη των συστημάτων αεράμυνας Patriot που ζήτησε το Αμάν για να διασφαλίσει τα σύνορά του τον Ιανουάριο, μετά την επίθεση με μη επανδρωμένα αεροσκάφη που πραγματοποιήθηκε από ιρακινούς πολιτοφύλακες εναντίον μιας θέσης στα σύνορα με τη Συρία, κατά την οποία σκοτώθηκαν τρεις Αμερικανοί στρατιώτες.
Οι φόβοι για αποσταθεροποίηση του βασιλείου από το Ιράν έχουν υπερισχύσει της κριτικής για τον καταστροφικό πόλεμο του Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας. Η παρέμβαση της Ιορδανίας κατά των ιρανικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών επικροτήθηκε όχι μόνο από ΕΕ και ΗΠΑ αλλά και από το εβραϊκό κράτος, με το οποίο το Αμάν συνδέεται με συνθήκη ειρήνης από το 1994, και αντιμετωπίστηκε με απειλές για αντίποινα στο Ιράν.
Το πρόβλημα είναι , λέει ο ειδικός σε θέματα ασφάλειας στη Μέση Ανατολή στο Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών (IISS) Emile Hokayem , «πώς θα αντιληφθεί η ιορδανική κοινή γνώμη αυτή την υπεράσπιση του Ισραήλ». Η έξαρση της υποστήριξης προς τους Παλαιστίνιους κατά τη διάρκεια του Ραμαζανιού μεταξύ του πληθυσμού του βασιλείου (οι περισσότεροι από τους μισούς του οποίου είναι παλαιστινιακής καταγωγής), έχει αυξήσει τη νευρικότητα των αρχών, οι οποίες καταγγέλλουν μια προσπάθεια αποσταθεροποίησης από τη Χαμάς και το Ιράν που «ποντάρουν σε ένα σενάριο χάους στην Ιορδανία και χρησιμοποιούν τη Γάζα για να αποσταθεροποιήσουν το βασίλειο».
Για το Αμάν, το μήνυμα είναι σαφές: «Το Ιράν είναι ο εχθρός και η υπεράσπιση της επικράτειας αποτελεί προτεραιότητα», λέει ο Ιορδανός αναλυτής Amer Sabaileh.
Έτσι εξηγείται και η προσπάθεια κατευνασμού του πληθυσμού: «Θεωρήθηκε ότι υπήρχε πραγματικός κίνδυνος εκτόξευσης ιρανικών πυραύλων στην Ιορδανία και οι ένοπλες δυνάμεις αντιμετώπισαν αυτόν τον κίνδυνο. Αν ο κίνδυνος αυτός προερχόταν από το Ισραήλ, η Ιορδανία θα έπαιρνε το ίδιο μέτρο», εξήγησε ο επικεφαλής της ιορδανικής διπλωματίας, Αϊμάν Σαφάντι, σε συνέντευξή του στο κρατικό τηλεοπτικό κανάλι Al-Mamlaka.
Τα ταξικά συμφέροντα
Όμως φαίνεται ξεκάθαρα ότι οι αστικές ελίτ και η βασιλική οικογένεια (και παρά την παλαιστινιακή καταγωγή και τους ένθερμους λόγους -υπέρ των παλαιστινίων της Γάζας- της Βασίλισσας Ράνιας) δεν μπορούν να δώσουν προτεραιότητα παρά μόνο στα ταξικά συμφέροντά τους και όχι στα συμφέροντα και τις επιθυμίες των λαών τους. Τα ταξικά μέτωπα εκφράζονται παγκόσμια.
Η εστία περιφερειακής ανάφλεξης στη Μέση Ανατολή φουντώνει συνέχεια. Τα ενδιάμεσα στοιχεία συμπιέζονται από τα συγκρουόμενα συμφέροντα ΗΠΑ, Βρετανίας, Γαλλίας, ΕΕ, Ισραήλ και προθύμων της περιοχής από τη μια, και την αντίσταση των παλαιστινίων ,των φιλοπαλαιστινιακών αρχών της περιοχής (Ιράν, Λιβάνου, Χούθι, κ.λπ.)
Ίδωμεν … τίποτα ακόμα δεν έχει κριθεί οριστικά. Το μόνο οριστικό είναι η ύπαρξη των αγεφύρωτων ταξικών αντιθέσεων των ιμπεριαλισμών και των προθύμων τους με τους Παλαιστίνιους και τους λοιπούς λαούς της περιοχής, και όχι μόνο.
Πηγές: Διαδικτυακές εκδόσεις: WIKIPEDIA.FR -ΙΟΡΔΑΝΊΑ, LeMonde.fr , https://ec.europa.eu/commission/presscorner
[1] Η ΜΧΣ (Μακροοικονομική Χρηματοδοτική Συνδρομή) αποτελεί μέρος της ευρύτερης δέσμευσης της ΕΕ με τις γειτονικές χώρες και προορίζεται ως έκτακτο μέσο της ΕΕ για την αντιμετώπιση κρίσεων. Είναι διαθέσιμο στις χώρες διεύρυνσης και στις χώρες γειτονίας της ΕΕ που αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα ισοζυγίου πληρωμών. Η υλοποίηση της προτεινόμενης πράξης συμπληρώνεται περαιτέρω από τη διμερή συνεργασία της ΕΕ στο πλαίσιο του Μηχανισμού Γειτονίας, Ανάπτυξης και Διεθνούς Συνεργασίας – Παγκόσμια Ευρώπη (“NDICI-GE”).
Η νέα πράξη ΜΧΣ που προτείνεται για την Ιορδανία πραγματοποιείται σε μια περίοδο αυξημένης αβεβαιότητας και περιφερειακής αστάθειας.
Η μέχρι τώρα στήριξη της ΕΕ προς την Ιορδανία, μεταξύ άλλων μέσω των προγραμμάτων ΜΧΣ, βοήθησε τη χώρα να μετριάσει τις επιπτώσεις του πολέμου στη Συρία και του συνακόλουθου μεγάλου αριθμού προσφύγων. Συνολικά, η ΕΕ έχει ήδη κινητοποιήσει περίπου 4 δισ. ευρώ για την Ιορδανία από την έναρξη της κρίσης το 2011
[2] «Τα κεφάλαια ΜΧΣ διατίθενται με τη μορφή μακροπρόθεσμων δανείων με ευνοϊκούς όρους. Θα υπογραφούν μνημόνια που θα μπορούσαν κατ’ αρχήν, να περιλαμβάνουν μεταρρυθμίσεις πολιτικής σχετικά με την οικονομική διακυβέρνηση, τη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών και τη φορολογική διοίκηση, την κοινωνική πολιτική και την πολιτική για την αγορά εργασίας, καθώς και την καταπολέμηση της απάτης, της διαφθοράς και του ξεπλύματος χρήματος».
