Πηγή: Facebook
Ήταν μόλις 2 χρόνια πριν, αλλά μοιάζει να έχουν περάσει πολλά περισσότερα. Τον Οκτώβριο του 2019 ξεκινούσε στη Χιλή ένα κοινωνικό κίνημα που έμελλε να αλλάξει τον πολιτικό χάρτη της χώρας και να δημιουργήσει ιστορία. Αφορμή, αλλά όχι η βαθύτερη αιτία, ήταν η αύξηση της τιμής του εισιτηρίου στο μετρό του Σαντιάγκο 30 πέσος (μόλις 5 λεπτά του ευρώ). Ήταν όμως η τέταρτη αύξηση μεταξύ του 2018 και 2019, ενώ τα προηγούμενα χρόνια είχε γίνει μόνο μία. Η καινούργια τότε κυβέρνηση του δισεκατομμυριούχου Σεμπαστιάν Πινιέρα είχε δώσει τη δυνατότητα στις ιδιωτικές εταιρείες που εκμεταλλεύονται το μετρό του Σαντιάγκο να αυξήσουν το εισιτήριο σε μια πόλη και μια χώρα που οι τεράστιες ανισότητες κάνουν το βίο αβίωτο στους φτωχούς, ενώ οι πλούσιοι μετακινούνται με τα ιδιωτικά τους αυτοκίνητα.
Πρώτοι αντέδρασαν οι μαθητές. Πηδώντας τις μπάρες του μετρό αμφισβήτησαν εμπράκτως το δικαίωμα της εταιρείας να αυξήσει τις τιμές των εισιτηρίων. Αντιμετωπίστηκαν με καταστολή, από μια κυβέρνηση που είχε στις τάξεις της μόνο πλούσιους, από αυτούς που ωφελούνται από τις νεοφιλελεύθερες ρυθμίσεις στην οικονομία που ισχύουν από την εποχή της δικτατορίας του Αουγκούστο Πινοτσέτ. Είχε μέχρι και ανθρώπους που είχαν προσωπική σύνδεση με τον πρώην δικτάτορα, όπως ο υπουργός Δικαιοσύνης και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Ερνάν Λαραΐν.
Η κυβέρνηση μετά τον αιφνιδιασμό της από την αντίδραση των μαθητών μίλησε για αλήτες και τρομοκράτες και εγκληματίες. Η κοινωνική δυσαρέσκεια, που για χρόνια ήταν κρυμμένη και κατεσταλμένη, ξέσπασε αμέσως.
Οι δρόμοι του Σαντιάγκο αλλά και όλων των μεγάλων πόλεων γέμισαν διαδηλωτές και τα συνθήματα ήταν ταυτόσημα. Κοινωνική αλλαγή, δικαιοσύνη και τέλος της εποχής της λιτότητας και των νεοφιλελεύθερων πολιτικών, αυτών δηλαδή που προστατεύει το σύνταγμα της δικτατορίας του 1980. Το σύνθημα που κυριάρχησε ήταν «No son los 30 pesos, son los 30 años» (Δεν είναι τα 30 πέσος, αλλά τα 30 χρόνια). Η κυβέρνηση μετά τις πρώτες διαδηλώσεις αντέδρασε με καταστολή. Ο ίδιος ο πρόεδρος Πινιέρα μίλησε για κατάσταση πολέμου ενάντια στους εγκληματίες που προάγουν τη βία και επέβαλλε απαγόρευση της κυκλοφορίας στην πρωτεύουσα, πράγμα που είχε να γίνει από τα πιο σκληρά χρόνια της χούντας. Όμως οι διαδηλωτές δεν πτοήθηκαν. 3 μέρες μετά την απαγόρευση κυκλοφορίας έγινε στο Σαντιάγκο η μεγαλύτερη διαδήλωση που έχει γίνει ποτέ στην πόλη, με 1,5 εκατομμύριο κόσμο να μαζεύονται στην πλατεία Ιταλίας (Plaza Italia), που μετονομάστηκε σε πλατεία Αξιοπρέπειας (Plaza Dignidad). Τις επόμενες εβδομάδες το Σαντιάγκο μετατράπηκε σε πεδίο μάχης, με καθημερινές διαδηλώσεις τεράστιες σε όγκο και με μεγάλο παλμό.
Σε εκείνες τις διαδηλώσεις ο Γκαμπριέλ Μπόριτς ήταν παρών. Είχε για πρώτη φορά κάνει την εμφάνισή του το 2011 μετά τις μεγάλες φοιτητικές κινητοποιήσεις ενάντια στην πρώτη κυβέρνηση του Σεμπαστιάν Πινιέρα (2010-2014). Ο γεννημένος στο Πούντα Αρένας, στο Νότο της Χιλής, κοντά στον πορθμό του Μαγγελάνου, γιος μεταναστών από την Κροατία, με σπουδές στα νομικά τις οποίες δεν ολοκλήρωσε, τα επόμενα χρόνια έγινε βουλευτής από το 2014. Συμμετείχε στις διαδηλώσεις του 2019 σαν ένας άνθρωπος της γενιάς του, που δεν έχει ζήσει τη δικτατορία, αλλά έχει βιώσει τις επιπτώσεις της. Στις διαδηλώσεις του 2019 στη Χιλή κυριάρχησε η νεολαία. Μια νεολαία που ζητούσε ένα καλύτερο μέλλον. Το σύνθημά τους ήταν «Nuestro legado será borrar tu legado» (Η δική μας παρακαταθήκη θα είναι να σβήσουμε τη δική σου). Ήταν και το σύνθημα που φώναζε ο ίδιος ο Γκαμπριέλ Μπόριτς. Ήταν η αναφορά των νέων στην παρακαταθήκη της χούντας και απευθείας στον ήδη πεθαμένο Πινοτσέτ, που συνεχίζει να στοιχειώνει τη χώρα. Μαζί με αυτόν και σε όσους υπερασπίζονται την κληρονομιά που άφησε, όπως ο Χοσέ Αντόνιο Καστ, ο αντίπαλος του Μπόρις στις εκλογές της Κυριακής.
Το επόμενο διάστημα ο Μπόριτς κατέθεσε την υποψηφιότητά του για τις προεδρικές εκλογές. Στην αρχή κανείς δεν του έδωσε σημασία, θεωρήθηκε αουτσάιντερ. Στις προκριματικές εκλογές όμως που έγιναν για να αναδειχθεί ο υποψήφιος της Αριστεράς, αν και ήταν αουτσάιντερ κατάφερε να κερδίσει το φαβορί, τον δήμαρχο της Ρεκολέτα (περιοχή του Σαντιάγκο) Ντανιέλ Χάδουε, που είναι ένας άνθρωπος με μεγαλύτερη πολιτική εμπει
ρία (ο Μπόριτς είναι μόλις 35 χρονών) και μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος. Ο Μπόρις κέρδισε με 60% το χρίσμα, χάρη σε εσωτερικές συμμαχίες που έκανε με οργανώσεις και κινήματα.
Από τότε όλες οι δημοσκοπήσεις του έδιναν το προβάδισμα στον πρώτο γύρο των εκλογών. Όμως τελικά βρέθηκε δεύτερος πίσω από τον αντίπαλό του Χοσέ Αντόνιο Καστ, τον ακροδεξιό υποψήφιο και υποστηρικτή της δικτατορίας.
Προς στιγμή φάνηκε να διακυβεύονται όλα αυτά που έχουν γίνει αυτά τα 2 χρόνια και έχουν αλλάξει τη Χιλή. Κατ’ αρχάς φάνηκε να διακυβεύεται η διαδικασία της σύνταξης του καινούργιου συντάγματος, που τον Οκτώβριο του 2020 εγκρίθηκε με δημοψήφισμα με το εκκωφαντικό 78%. Η συντακτική συνέλευση που ψηφίστηκε είχε στην πλειοψηφία της μέλη από ανθρώπους των κινημάτων που δεν είχαν καμία σχέση με το πολιτικό σύστημα και εκτός πολιτικής. Σε αυτήν είχαν σημαντική εκπροσώπηση οι ιθαγενείς πληθυσμοί, ενώ μια πανεπιστημιακός Μαπούτσε, η Ελίσα Λονκόν εκλέχτηκε να είναι πρόεδρός της. Μεγάλη εξέλιξη και νίκη για του ιθαγενείς πληθυσμούς της χώρας που συνεχώς είναι περιθωριοποιημένοι, ενώ το σύνταγμα της χούντας δεν τους αναγνωρίζει καν το καθεστώς του πολίτη.
Επίσης φάνηκε να διακυβεύεται η ανανέωση του πολιτικού συστήματος, που οι εκλογές για το καινούργιο κοινοβούλιο και τη Γερουσία είχαν φέρει. Σε εκείνες τις εκλογές είχε εκλεγεί γερουσιάστρια η Φαμπιόλα Καμπιγιάι (Fabiola Campillai), μια νεαρή γυναίκα και μητέρα, που το Δεκέμβριο 2019 βγήκε να πάει στη δουλειά της, νυχτερινή βάρδια, και έπεσε πάνω σε μια επιχείρηση των Καραμπινιέρων. Δέχτηκε από κοντινή απόσταση δύο πλαστικές σφαίρες απευθείας στα μάτια. Από τότε έχει μείνει τυφλή και έχει μετατραπεί σε σύμβολο αντίστασης μαζί με έναν άλλο νεαρό που τυφλώθηκε στις διαδηλώσεις του 2019, τον Γουστάβο Γκάτικα (Gustavo Gatica).
Έφτασε μόνο ένας μήνας. Η πολιτική των συμμαχιών του Μπόριτς οδήγησε στο να τον υποστηρίξει σύσσωμη η κεντροαριστερά, αλλά όχι μόνο αυτό. Η φρίκη που ξύπνησε στη χιλιανή κοινωνία η νίκη του Καστ στον πρώτο γύρο, οδήγησε στο να ξυπνήσουν και πάλι οι μνήμες της χούντας. Στον δεύτερο γύρο της Κυριακής συγκρούστηκαν δύο κόσμοι. Ο κόσμος της ανανέωσης και της ελπίδας από τη μία, και ο κόσμος της πολιτικής ανωμαλίας και των κοινωνικών ανισοτήτων από την άλλη. Νίκησε η ελπίδα. Με αυτόν τον τρόπο δεν είναι περίεργο που τα αποτελέσματα του δεύτερου γύρου των εκλογών της Κυριακής έδωσαν τη νίκη στον Μπόριτς με ακριβώς εκείνο το 55% που οι χιλιανοί έδιωξαν τον Πινοτσέτ από την εξουσία το 1988 στο δημοψήφισμα.
Στην πρώτη του πολιτική ομιλία ο καινούργιος εκλεγμένος πρόεδρος χαιρέτησε στα μαπουντουνγκούν (mapudungún), τη γλώσσα των μαπούτσε. Μίλησε για ελπίδα, ευθύνη, διάλογο, δικαιώματα των γυναικών και των σεξουαλικών διαφορετικοτήτων και για τους ιθαγενείς πληθυσμούς. Μίλησε επίσης και για προστασία του περιβάλλοντος και απέρριψε το σχέδιο εξορύξεων της εταιρείας Dominga στην έρημο Ατακάμα, που έχει προκαλέσει τεράστιες αντιδράσεις.
Οι αντιδράσεις για την εκλογή του ήταν πολύ θετικές σε όλη τη Λατινική Αμερική και κυρίως στις χώρες που έχουν αριστερές κυβερνήσεις με πρώτο να στέλνει συγχαρητήριες ευχές τον πρόεδρο της Αργεντινής Αλμπέρτο Φερνάντες. Είναι σημαντικό για μια ήπειρο όπως η Λατινική Αμερική, που είδε τα τελευταία χρόνια την άνοδο της ακροδεξιάς μέσα από κυβερνήσεις σαν του Μπολσονάρο στη Βραζιλία και του Ιβάν Ντούκε στην Κολομβία. Αυτό που τώρα αναμένεται είναι οι εκλογές στην Κολομβία το Μάιο, όπου ο αριστερός Γκουστάβο Πέτρο διεκδικεί την προεδρία, αλλά κυρίως τον Οκτώβριο του 2022 το αποτέλεσμα που θα φέρει ο Λούλα στην καινούργια του υποψηφιότητα.
Αλλά γι αυτό ακόμα έχουμε δρόμο. Μέχρι τότε ο Μπόριτς, που θα αναλάβει πρόεδρος το Μάρτιο, θα έχει το καθήκον να προωθήσει το καινούργιο σύνταγμα που θα τεθεί ξανά σε δημοψήφισμα τον Απρίλιο, αλλά και να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις της πανδημίας. Το σύνταγμα θα είναι ίσως και η δική του παρακαταθήκη στη χώρα.
Αλήθεια τι να σκέφτονται οι μικροί μαθητές που τον Οκτώβριο του 2019 ξεκίνησαν την κοινωνική έκρηξη που οδήγησε στην καινούργια πολιτική περίοδο της Χιλής; Ίσως ένα μάθημα να είναι τι μπορεί κανείς να καταφέρει όταν παλεύει συλλογικά. Είναι ένα καλό μάθημα.
