Το 2001 οι Ταλιμπάν κατέστρεψαν ολοσχερώς τα μεγάλα αγάλματα του Βούδα στην κοιλάδα του Μπαμιγιάν του Αφγανιστάν. Η Ουνέσκο και η «πολιτισμένη» ανθρωπότητα φρικιούσε με το έγκλημα κατά του πολιτισμού. Όταν τον Απρίλιο του 2003 οι Αμερικανοί στρατιώτες καταλάμβαναν την Βαγδάτη και λεηλατούσαν το αρχαιολογικό μουσείο της πόλης η φρίκη διαχύθηκε στον «πολιτισμένο» κόσμο, αλλά τα μέσα ενημέρωσης φρόντισαν να την αναμείξουν καταλλήλως και να την κάνουν λιγότερο ανατριχιαστική.
Τα δυο συμβάντα ήταν περιστατικά του ίδιου πολέμου.
Όταν οι χριστιανοί, από την εποχή του πρώιμου μεσαίωνα, κατέστρεφαν τους αρχαίους ναούς και τα αγάλματα, είχαν τον ίδιο λόγο με τους Ταλιμπάν, μη δε και με τους Αμερικανούς. Να σβήσουν τη μνήμη. Αλλά, επειδή ήταν μια δυναμική εποχή, άρχιζαν ήδη να δημιουργούν μια καινούργια τέχνη και πολιτισμό, που θα κυριαρχούσε πάνω στις δυνάμεις της καταστροφής.
Οι πράξεις των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν και εκείνες των Αμερικανών στη Βαγδάτη είναι πράξεις που παραπέμπουν στη νοοτροπία και την πρακτική του μεσαίωνα, αλλά συνιστά συκοφαντία προς το μεσαίωνα αν χαρακτηριστούν έτσι. Γιατί δεν φέρνουν μαζί τους τίποτα δημιουργικό. Δεν ακολουθούνται από μια ελπίδα αναγέννησης. Είναι μια κάθοδος στον Άδη χωρίς δυνατότητα επιστροφής.
Είναι η εποχή που το αλλάζει. Καθώς οι μικρές ή οι μεγάλες πράξεις βαρβαρότητας δεν συνιστούν πλέον την ανατολή ενός άλλου πολιτισμού. Απλώς ενταφιάζουν τον υπάρχοντα. Με κάθε πρόσχημα και με κάθε τρόπο.
Αν κοιτάξουμε προς τον μικρό δικό μας κόσμο, δεν είναι ανάγκη να επιμείνουμε στον τηλεοπτικό εκμαυλισμό, ούτε στην υποβάθμιση των σχολικών προγραμμάτων και της μόρφωσης. Αυτά είναι ουσία. Υπάρχουν οι συμβολικές πράξεις που πιστοποιούν την τάση της καταστροφής. Αρκεί η εικόνα της τσιμεντοποίησης της Ακρόπολης και η απόφαση για τη μεταφορά των αρχαίων του σταθμού Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη.
Και τις τελευταίες ημέρες, η πολτοποίηση βιβλίων από τις τράπεζες. Αυτός εξ άλλου δεν είναι ο ρόλος τους; Ουσιαστικά και μεταφορικά, η πολτοποίηση της σκέψης!..
Εισέβαλαν λοιπόν στις εκδόσεις Γαβριηλίδη, δέσμευσαν τα βιβλία που βρήκαν, κάποια από αυτά δεν είχαν προλάβει να εκδοθούν, και τα πολτοποίησαν όπως ορίζει ο σχετικός νόμος. Φυσικά, φυσικά, βάσει του νόμου. Έτσι οργανώνεται το κράτος. Προστατεύει με νόμους την καταστροφή των βιβλίων, όπως και την καταστροφή ανθρώπων, τους πλειστηριασμούς σπιτιών και την ασυλία των τραπεζιτών. Χωρίς προσδοκία δημιουργίας.
Θα πείτε βέβαια πως οι τράπεζες δεν είναι ευαγή ιδρύματα, λεφτά θέλουν. Κι όμως στην προκειμένη περίπτωση δεν το έκαναν για λεφτά. Δεν έχουν κανένα κέρδος από την πολτοποίηση. Το έκαναν γιατί δεν μπορούν να προδώσουν, ίσα-ίσα πρέπει να υπερασπιστούν, τη φήμη και το ρόλο τους.
Θα πείτε, επίσης, πως οι τράπεζες είναι χορηγοί. Τόσες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις και τόσους καλλιτέχνες υποστηρίζουν. Τόσα ιδρύματα δημιουργούν για τη προστασία της τέχνης. Υπάρχουν μάλιστα και μερικές πάρα πολύ ενδιαφέρουσες εκδόσεις βιβλίων. Διαθέτουν τις σπουδαιότερες πινακοθήκες στην ελληνική επικράτεια (το φαινόμενο είναι παγκόσμιο). Μας έχουν χαρίσει μερικούς από τους ομορφότερους χώρους τέχνης, ψυχαγωγίας και πολιτισμού.
Και θα πείτε πως όλα αυτά αξίζουν τόσο ώστε γίνεται άδικο να ταυτίζουμε τις τράπεζες με μια πολτοποίηση.
Ασφαλώς. Αυτές είναι οι όψεις της πραγματικότητας, η οποία έχει πολλά να μας δείχνει. Το πιο συχνά, αντιφατικά και συγκρουόμενα.
Όσο για τις τράπεζες, θα χρειαστεί να αναρωτηθούμε, αγοράζουν και χορηγούν για να καταστρέψουν ή καταστρέφουν για να μπορούν να αγοράζουν και να χορηγούν; Ή μήπως αυτό είναι μια ενιαία, και γι’ αυτό αντιφατική διαδικασία, στην οποία το στοιχείο της μη δημιουργικής καταστροφής γίνεται όλο και πιο κυριαρχικό;
Και εν τέλει πολιτισμός δεν είναι μόνο τα έργα τέχνης, πολιτισμός είναι οι άνθρωποι, οι συνειδήσεις, οι υπάρξεις, οι χαρές τους, οι έρωτες τους, οι ελπίδες τους. Επ’ αυτών οι τράπεζες δεν προβλέπουν χορηγίες. Μόνο καταστροφή.
Η πολτοποίηση των βιβλίων των εκδόσεων Γαβριηλίδη είναι η πιστοποίηση της εποχής των τραπεζών.
