ΠΡΟΤΑΣΗ ΔΙΑΛΟΓΟΥ ΚΑΙ ΚΟΙΝΗΣ ΠΑΛΗΣ ΤΟΥ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ
Η υγεία δεν είναι εμπόρευμα, είναι κοινωνικό αγαθό
Έξω το κέρδος και ο ανταγωνισμός από την Υγεία
Η πανδημία μπορούσε και μπορεί να αντιμετωπιστεί αλλιώς
Ενιαίος σχεδιασμός, κοινωνικός έλεγχος, δημόσια δωρεάν υψηλής ποιότητας υγεία
Εισαγωγή
Η θανατηφόρα εξέλιξη της πανδημίας του κορωνοϊού και οι πολλαπλές και μεγάλες, οικονομικές, πολιτικές, πολιτιστικές και ψυχολογικές επιπτώσεις της, στη χώρα μας και σε όλο τον κόσμο, θέτουν θεμελιώδη ζητήματα μπροστά στην κοινωνία. Και πρώτα απ’ όλα, το ζήτημα του Εθνικού Συστήματος Υγείας.
Σήμερα, μπροστά στη «Μετά-Πανδημία-Εποχή», προκύπτει η ανάγκη για μια βαθύτερη κριτική στο σύγχρονο, αστικό μοντέλο υγειονομικής πολιτικής και ταυτόχρονα, η ανάγκη για μια νέα, ριζοσπαστική, «εργατική», υγειονομική πολιτική, στον ορίζοντα μιας άλλης κοινωνικής οργάνωσης ώστε να δυναμώνει ο άμεσος αγώνας των εργαζομένων. Για να ανοίξουν νέοι δρόμοι, να αναγεννηθεί η ελπίδα.
Σε αυτή την ανάγκη επιχειρεί να συμβάλει το Σύγχρονο Κομμουνιστικό Σχέδιο με την παρούσα πρόταση για μια Νέα Ριζοσπαστική Υγειονομική Πολιτική, που είναι ανοιχτή σε κριτική, σε διορθώσεις και σε θετικές υπερβάσεις. Έτσι ώστε, μαζί με τον Συντονισμό Διαλόγου και Δράσης Κομμουνιστικών Δυνάμεων, να ανοίξει μια ουσιαστική συζήτηση στην Αριστερά και το λαϊκό κίνημα, στο μαζικό κίνημα των υγειονομικών.
Εποχή μεγάλων αλλαγών στην πολιτική Υγείας
Σε όλες τις αντίστοιχες καμπές της ιστορίας, όπως το 1840 – 50, με τις επιδημίες χολέρας ή μετά το 1918, με την πανδημία της «Ισπανικής Γρίπης» και τα 50 εκατομμύρια νεκρούς, αλλά και μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, τέθηκε η ανάγκη για σοβαρές αλλαγές στα υγειονομικά συστήματα.
Η αστική τάξη, κάθε χώρας και συνολικά, ήταν αναγκασμένη να λαμβάνει μέτρα δημόσιας υγιεινής, για να μπορεί να αναπαράγεται σχετικά ομαλά η εργατική τάξη «τόσο – όσο» να είναι ικανή να αποδίδει υπεραξία, απορρίπτοντας τις πιο ριζοσπαστικές πλευρές του δικού της «Διαφωτισμού». Αντιλαμβανόταν πλέον την Υγεία και την Ιατρική με στενό, επιδιορθωτικό και τεχνοκρατικό τρόπο.
Στον αντίποδα, το εργατικό, αριστερό και κομμουνιστικό κίνημα έθεσε ριζοσπαστικές διεκδικήσεις με στόχο την προάσπιση της υγείας της εργατικής τάξης και του λαού από τη φθορά που γεννούσαν οι επιδημίες, οι φυσικές καταστροφές και ο τρόπος παραγωγής, στον ορίζοντα μιας άλλης κοινωνικής οργάνωσης. Έθεσε την Υγεία και την Ιατρική σε κοινωνική, πολύπλευρη βάση, με κέντρο την αυτοανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας, σε αρμονία με την εργασία και τη φύση.
Η Οκτωβριανή Επανάσταση, η ΕΣΣΔ και οι Λαϊκές Δημοκρατίες, η επαναστατική Κίνα, άνοιξαν νέους ορίζοντες στην υγειονομική πολιτική, παρά τις μεγάλες υποχωρήσεις τους. Το δρόμο αυτό συνεχίζει σήμερα η Κούβα.
Από αυτήν τη διαπάλη, στις καπιταλιστικές χώρες, γεννήθηκε το Κράτος Πρόνοιας, η καθολική ασφάλιση, αλλά και η μείωση του χρόνου εργασίας, η βελτίωση των συνθηκών εργασίας και των πόλεων, που αντιμετώπισαν μεταδοτικές ασθένειες, ανέβασαν το προσδόκιμο ζωής κ.α., πάντα όμως με μερικό και εν τέλει, αστικό χαρακτήρα. Στην Ελλάδα, κατά κανόνα καθυστερημένα, δημιουργήθηκε το ΙΚΑ στο μεσοπόλεμο και το Εθνικό Σύστημα Υγείας, στη δεκαετία του ΄80, χωρίς να ξεφεύγουν από την επιδιορθωτική οπτική και με τις ελληνικές στρεβλώσεις. Το εργατικό και λαϊκό κίνημα στη χώρα μας, ειδικά το κίνημα των υγειονομικών, γιατρών και νοσηλευτών, στη Μεταπολίτευση, έπαιξε σπουδαίο ρόλο σε κατακτήσεις.
Με ορόσημο τη δεκαετία του ’90, το μοντέλο της αστικής υγειονομικής πολιτικής άλλαξε δραστικά και αντιδραστικά στην εποχή του ολοκληρωτικού καπιταλισμού με τη νεοφιλελεύθερη στρατηγική των ιδιωτικοποιήσεων και του περιορισμού της δημόσιας και δωρεάν πρωτοβάθμιας φροντίδας Υγείας. Οι ασθένειες πολλαπλασιάστηκαν ενώ γεννήθηκαν νέες, μεταξύ άλλων οφειλόμενες στην υπερεκμετάλλευση της φύσης, την υπερσυγκέντρωση πληθυσμών, τη δομική ανεργία και φτώχεια, κι εν τέλει τη χειροτέρευση όλων των όρων εργασίας και ζωής που κάνουν ευάλωτη την εργαζόμενη κοινωνική πλειοψηφία, στο φόντο ενός απαξιωμένου κι υποβαθμισμένου συστήματος υγείας.
Τα διλήμματα και οι απαντήσεις
Είναι ολοφάνερο, ότι τα υγειονομικά συστήματα βρέθηκαν τραγικά απροετοίμαστα μπροστά σε μια πανδημία με πράγματι πρωτόγνωρα χαρακτηριστικά, παρά τις προειδοποιήσεις επιστημόνων, ακόμη και του ΠΟΥ. Έτσι, οι αστικές κυβερνήσεις, τα κράτη, αλλά και οι κοινωνίες τέθηκαν προ ενός δραματικού διλήμματος: «γενική καραντίνα» και αστυνόμευση για να αντέξει το σύστημα Υγείας και να σωθούν ζωές με τίμημα την παράλυση μεγάλου μέρους της παραγωγής ή σχετικά αδιατάρακτη συνέχιση της παραγωγής, στο όνομα μιας διαστρεβλωμένης αντίληψης για την «ανοσία αγέλης», με τίμημα εκατόμβες ζωών; Ζωή ή παραγωγή;
Στο βαθμό που τέθηκε ένα τέτοιο δίλημμα, η απάντηση του κινήματος της εργασίας και του λαού, δεν μπορούσε παρά να ρίξει το βάρος στη ζωή και την υγεία, παρά το γεγονός ότι η διακοπή μεγάλων τμημάτων της παραγωγής μπορεί να αποδειχθεί εξίσου βλαπτική στο μέλλον. Το πρόβλημα, όμως, δεν περιορίζεται εκεί.
Τόσο το δίλημμα αυτό καθαυτό, όσο και οι δυο αστικές απαντήσεις αποτελούν ομολογία χρεοκοπίας των αστικών μοντέλων του υγειονομικού συστήματος, καθώς και της γενικότερης κοινωνικής οργάνωσης του καπιταλισμού στην εποχή μας. Ένα τέτοιο δίλημμα, σε μια εποχή τεράστιων επιστημονικών κατακτήσεων και αμύθητου πλούτου, δεν έπρεπε καν να τεθεί ή έστω μπορούσε να απαντηθεί ελέγχοντας την πανδημία χωρίς να παραλύσει πλήρως η παραγωγή και η κοινωνική δραστηριότητα, τουλάχιστον για μακρύ διάστημα.
Ωστόσο, όπως ανέδειξαν υπεύθυνοι και ανεξάρτητοι επιστήμονες, αριστερές δυνάμεις και πρωτοπόρα κινήματα υγειονομικών και όπως φάνηκε από έστω αποσπασματικές εμπειρίες ορισμένων χωρών, υπήρχε και υπάρχει τρίτος δρόμος: ο «δρόμος της εργασίας», ανάμεσα και πέρα από τους δυο «αστικούς δρόμους» αντιμετώπισης της πανδημίας. Στην ουσία, ο τρίτος δρόμος κινείται με μια διαφορετική αντίληψη, τόσο για τη ζωή και την υγεία, όσο και για την παραγωγή και την εργασία.
Ο «εργατικός δρόμος» για την πανδημία ήταν και είναι ένας οργανωμένος, εθνικός, συνεκτικός και κεντρικός σχεδιασμός, με διεθνή συνεργασία, που θα έριχνε το βάρος στα αρχικά επίκεντρα της επιδημίας, με μαζικά, στοχευμένα και δωρεάν τεστ. Με ένα δίκτυο γιατρών και Κέντρων Υγείας με επαρκή προστασία, προσανατολισμένων εκεί που πραγματοποιείται η μαζική διασπορά, δηλαδή στους μαζικούς χώρους εργασίας, μεταφορών, εκπαίδευσης και κατοικίας. Έτσι ώστε να γίνεται έγκαιρα ο εντοπισμός των νοσογόνων φορέων, η ιχνηλάτηση των επαφών και η απομόνωση των αντίστοιχων ατόμων, ομάδων και χώρων.
Με αντίστοιχη προετοιμασία της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, των μηχανισμών δημόσιας υγείας και υγειονομικής επιτήρησης, των νοσοκομείων και με άνοιγμα νέων ΜΕΘ, ώστε να νοσηλεύονται με αξιοπρέπεια οι ασθενείς, χωρίς να καταφεύγουμε στην απάνθρωπη επιλογή αυτών που θα ζήσουν και αυτών που θα πεθάνουν, όπως στην Ιταλία και στις ΗΠΑ. Με ανάλογη προετοιμασία για τις πλέον ευάλωτες ομάδες, με αποϊδρυματοποίηση των δομών φιλοξενίας ηλικιωμένων και ΑμεΑ, αποσυμφόρηση των φυλακών και των στρατοπέδων μεταναστών/προσφύγων καθώς και πλήρη, ποιοτική ιατροκοινωνική φροντίδα για όλους ανεξαιρέτως τους χρονίως πάσχοντες.
Σε μια τέτοια κατεύθυνση, τα ατομικά μέτρα υγιεινής ήταν και θα είναι αναγκαία, αλλά επικουρικά. Υπό αυτό το πρίσμα, τα αναγκαία μέτρα διοικητικού χαρακτήρα θα περιορίζονται σε δεύτερο ρόλο, δεν θα αποκτούν αντιδημοκρατικά χαρακτηριστικά. Σε περίπτωση αδυναμίας ελέγχου της διασποράς, δεν θα απέκλειε ακόμη και μέτρα lockdown, αλλά θα τα περιόριζε και θα τα ενέτασσε σε ένα μεσοπρόθεσμο σχέδιο προετοιμασίας του άλλου δρόμου.
Αυτές οι επιλογές, ίσως φαίνονται «κατόπιν εορτής». Ακόμη και έτσι, πρόκειται για έναν δρόμο που μπορεί να ακολουθήσουν πλέον οι κοινωνίες ενόψει των πιθανών νέων κυμάτων της πανδημίας. Από εδώ και πέρα, δεν υπάρχει το «άγνωστο». Το εάν θα ακολουθηθούν ή όχι, θα είναι αποτέλεσμα πολιτικών επιλογών και ταξικής πάλης.
Ο αδύναμος κρίκος που παρέσυρε την κοινωνική αλυσίδα
Στην Ελλάδα, η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας αναγκάστηκε να ακολουθήσει την πολιτική της «γενικής καραντίνας», ακριβώς διότι γνώριζε πως το δημόσιο σύστημα Υγείας της χώρας ήταν ανίκανο να αντιμετωπίσει την πανδημία. Κάτω από τις επιταγές των μνημονίων, της ΕΕ και του ΔΝΤ, οι δαπάνες για την Υγεία, από 6,5% του ΑΕΠ το 2009, έπεσαν στο 4,7% του συρρικνωμένου ΑΕΠ το 2018, με μέσο όρο το 6,7% στις χώρες του ΟΟΣΑ. Οι δε επενδύσεις στην Υγεία είναι στο 0,25% ετησίως (τελευταία θέση στον ΟΟΣΑ). Κατά συνέπεια, η κατά κεφαλήν δαπάνη για ανάγκες Υγείας έπεσε ετησίως από τα 1.900 στα 1.300 ευρώ. Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ είναι συνυπεύθυνη για το ανοχύρωτο σύστημα Υγείας.
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη, υπό την πίεση των γιατρών και επιστημόνων, αλλά και της κοινωνίας, και υπό το απειλητικό παράδειγμα της Ιταλίας, πήρε ορισμένα έγκαιρα μέτρα. Ο ελληνικός λαός έδειξε σχεδόν υποδειγματική συμπεριφορά. Σε συνδυασμό με πολλούς άλλους πιθανούς παράγοντες που δεν υπήρχαν σε άλλες δυτικές καπιταλιστικές χώρες (έξω από τα κύρια παγκόσμια δίκτυα μεταφορών, χαμηλότερη συγκέντρωση παραγωγής, εποχή χωρίς μαζικό τουρισμό, κλίμα κ.α.), η Ελλάδα απέφυγε μέχρι στιγμής το δράμα της Ιταλίας.
Παρά όλα αυτά, η Ελλάδα βρίσκεται στην 70η θέση παγκοσμίως στην παροχή τεστ. Από τις 30.000 κενές οργανικές θέσεις στην Υγεία, εξαγγέλθηκαν μεν πάνω από 4.500 χιλιάδες προσλήψεις, αλλά, με τα στοιχεία του Υπουργείου Υγείας, δεν έχουν προσληφθεί ούτε 2.500. Και αυτές με δίμηνες, τρίμηνες και διετείς συμβάσεις.
Ακόμη και σήμερα, παρά την όψιμη «σοσιαλιστική» ρητορεία, η κυβέρνηση συνεχίζει την πολιτική της ιδιωτικοποίησης με τις Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα, δηλαδή, τη συμμετοχή των ιδιωτών στις διοικήσεις των νοσοκομείων και γενικότερα.
Εν τέλει, η κυβερνητική πολιτική της «γενικής καραντίνας» αναγκαστικά δεν απέφυγε το μεγάλο τίμημα: τη διακοπή της παραγωγής σε πολλούς κλάδους και στην Ελλάδα, καθώς και τη γενική περιστολή θεμελιωδών ατομικών και συλλογικών δικαιωμάτων.
Έτσι, το υγειονομικό σύστημα αποδείχτηκε ο αδύναμος κρίκος που δοκιμάστηκε μπροστά στην πανδημία και ο οποίος για να αντέξει παρέσυρε ολόκληρη την αλυσίδα της κοινωνικής οργάνωσης σε απότομη οικονομική κρίση. Αν δεν αντιστραφεί αυτή η πορεία, το αποτέλεσμα θα είναι μια μεγάλη ύφεση, με χρεοκοπίες μεγάλων και χιλιάδων μικρών επιχειρήσεων, εκτίναξη της ανεργίας και της φτώχειας.
Η πορεία προς τον αδύναμο κρίκο
Το κεφάλαιο αντιμετωπίζει την υγεία, το φάρμακο και την ασφάλιση ως εμπόρευμα που πρέπει να παράγεται από επιχειρήσεις με σκοπό το κέρδος με τη διαμεσολάβηση των μηχανισμών της αγοράς και του ανταγωνισμού. Όπως κάθε εμπόρευμα, η υγεία χωρίστηκε σε ακριβά προϊόντα πολυτελείας για μια κοινωνική μειοψηφία και σε φτηνά προϊόντα λαϊκής κατανάλωσης για την πλειοψηφία. Στον καπιταλισμό, η υγεία των πλουσίων έχει ως προϋπόθεση την ασθένεια των φτωχών και το αντίστροφο.
Για αυτό, διαχρονικό χαρακτηριστικό των αστικών υγειονομικών συστημάτων είναι η διάσπαση των υπηρεσιών Υγείας και Πρόνοιας σε έναν ιδιωτικό και δημόσιο τομέα «πολυτελείας» για την περίθαλψη της αστικής τάξης, από τη μια πλευρά, και από την άλλη, σε ένα σχετικά υποβαθμισμένο δημόσιο τομέα, που μαζί με μια ιδιωτική αγορά «υγείας των φτωχών», προορίζεται για την περίθαλψη της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων.
Ο νεοφιλελευθερισμός οδήγησε αυτή τη διάσπαση στα ακρότατα όριά της. Η πανδημία του κορονοϊού δείχνει ότι, στην εποχή μας και κατά κυριολεξία, ο θάνατος των φτωχών είναι η προϋπόθεση για την υγεία των πλουσίων. Στο Σικάγο, το 72% των θανάτων από τον COVID-19 είναι φτωχοί Αφροαμερικανοί, ενώ αποτελούν μόνο το 30% του πληθυσμού.
Ο καπιταλισμός της εποχής μας δημιούργησε μια εκτεταμένη ιδιωτική αγορά επιχειρήσεων υγείας, που την ενέταξε στο χρηματιστηριακό τζόγο και στην οποία επιχείρησε να προσελκύσει και τα ανώτερα μεσαία στρώματα. Ταυτόχρονα, υπέταξε τη δημόσια Υγεία στα ιδιωτικά κριτήρια και την αγορά, μέσω πολλαπλών μηχανισμών (ανταποδοτική λειτουργία αυτόνομων νοσοκομειακών μονάδων, χορηγίες, ΣΔΙΤ κ.α.) και μείωσε δραστικά τις κρατικές δαπάνες. Υποβάθμισε την υγειονομική περίθαλψη για τους εργαζόμενους και τους φτωχούς. Το κράτος, από οργανωτής της δημόσιας Υγείας και βασικός κάτοχος των μονάδων Υγείας, σε εθνικό επίπεδο, μετατράπηκε σε εξωτερικό ρυθμιστή της αγοράς Υγείας.
Η αστική πολιτική άφησε ανεξέλεγκτους τους κοινωνικούς όρους που γεννούν την ασθένεια, όπως οι άθλιες συνθήκες της ελαστικής εργασίας, η κακή και φτηνή διατροφή, η ενεργειακή φτώχεια, το μολυσμένο περιβάλλον, πολλαπλασιάζοντας τις ευπαθείς ομάδες, τα Άτομα Με Αναπηρία και χρόνιες παθήσεις, ενώ υποτίθεται ότι αυτούς ήθελε να προστατεύσει από την πανδημία. Ο σύγχρονος καπιταλισμός νοσοκομειοποίησε την περίθαλψη και ιατρικοποίησε την υγεία. Προσανατόλισε την έρευνα στις «κερδοφόρες ασθένειες» και όχι στις «ασθένειες των φτωχών», όπως είναι τα λοιμώδη και μεταδοτικά νοσήματα. Θεοποίησε την ιατρική τεχνολογία των πολυεθνικών και αδιαφόρησε για προδήλως σωτήριες κοινωνικές παρεμβάσεις που σώζουν πολύ περισσότερες ζωές.
Ταυτόχρονα, εξαφάνισε, σχεδόν, τα δημόσια αποθέματα κεφαλαίων για την αντιμετώπιση έκτακτων καταστάσεων, όπως είναι οι πανδημίες, οι σεισμοί, οι σιτοδείες και άλλες φυσικές καταστροφές, αλλά και οι κοινωνικές καταστροφές, όπως οι κρίσεις και η ανεργία. Αντ΄ αυτού, εξασφαλίζει «πλεονάσματα» για το χρέος προς τους δανειστές τοκογλύφους και «μαξιλάρια» για τις τράπεζες. Υποθηκεύει, δηλαδή, το κοινωνικό απόθεμα σε τράπεζες, στο πλασματικό κεφάλαιο και στα χρηματιστήρια.
Το άτομο – εργάτης – λαός κλήθηκε να αναλάβει το μεγαλύτερο βάρος της υγείας και της αναπαραγωγής του. Για αυτό ο δρόμος της «ατομικής ευθύνης» έγινε ο κύριος δρόμος της κυβέρνησης για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Η δε «ατομική φιλανθρωπία» των μεγιστάνων για τα νοσοκομεία και την Πρόνοια, αντικαθιστά την κοινωνική – κρατική φορολογία του πλούτου με πολλά φανερά και κρυφά αντίτιμα, βεβαίως, όπως η αυτοδιαφήμιση, η φορολογική έκπτωση και οι συμφωνίες για μερίδια αγοράς κάτω από τα τραπέζι.
Το υγειονομικό σύστημα του σύγχρονου καπιταλισμού αυτονομήθηκε πλήρως από τις ανάγκες της δημόσιας Υγείας και ασφάλισης για την κοινωνική πλειοψηφία. Έτσι, μετατράπηκε σε αδύναμο κρίκο της κοινωνικής αλυσίδας.
Τροχιοδεικτικές βολές προς έναν άλλο δρόμο
Οδηγός μας για μια Νέα Κοινωνική Υγειονομική Πολιτική στο σήμερα είναι η σύγχρονη κομμουνιστική εναλλακτική της οικο-κοινοτικής κοινωνίας, των ελεύθερα συνεταιρισμένων παραγωγών. Μια κοινωνία όπου η υγεία, το φάρμακο και η ασφάλιση, όπως και τα άλλα προϊόντα, δεν θα είναι εμπόρευμα, αλλά κοινωνικό αγαθό. Όπου όλα τα αγαθά θα είναι αξίες χρήσης και όχι χρηματιστηριακές ανταλλακτικές αξίες.
Μια κοινωνία που θα έχει υπερβεί επαναστατικά την αγορά με τον ενιαίο πανκοινωνικό σχεδιασμό και τη διάσπαση σε περίθαλψη πολυτελείας και σε περίθαλψη φτώχειας, με την καθολική, ποιοτική, αποκλειστικά δημόσια και δωρεάν Υγεία για όλους. Όπου, βέβαια δεν θα εξαλειφθούν οι ασθένειες, αλλά θα μειωθούν δραστικά οι κοινωνικές αιτίες που τις πολλαπλασιάζουν –ειδικά τα μεταδοτικά λοιμώδη νοσήματα- και αυτές που καταστρέφουν την ισορροπία ανθρώπου–παραγωγής και ανθρώπου-φύσης.
Μια κοινωνία που θα αντιμετωπίσει τους όρους οι οποίοι προκαλούν κοινωνικές καταστροφές, όπως οι οικονομικές κρίσεις και θα εξασφαλίζει ένα επαρκές απόθεμα για τις φυσικές καταστροφές που πάντα μπορεί να εμφανίζονται. Όπου το εργατικό-λαϊκό κράτος θα στηρίζει την αυτοδιαχειριζόμενη και αυτοδιευθυνόμενη κοινωνία και όχι η κοινωνία το κράτος, έως ότου αυτό δεν θα είναι αναγκαίο. Όπου θα επικρατεί η διεθνής αλληλεγγύη και το ένα έθνος θα σπεύδει να βοηθήσει το άλλο, σε έκτακτες περιπτώσεις. Σε αυτήν την κοινωνία, η υγεία του καθενός θα είναι προϋπόθεση για την υγεία όλων, όπως η ελευθερία κάθε ξεχωριστής προσωπικότητας θα είναι προϋπόθεση για την ελευθερία όλων.
Ο αμύθητος υλικός πλούτος που παράγεται από τη σύγχρονη εργασία, η ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας που σήμερα υποτάσσονται στο κεφάλαιο, τα τεράστια μέσα παραγωγής που κατέχονται από μια χούφτα πολυεθνικών, είναι οι υλικοί όροι, οι οποίοι εάν απαλλοτριωθούν και τεθούν στην υπηρεσία της κοινωνίας, μπορούν να εξασφαλίσουν τις προϋποθέσεις για ένα τέτοιο μέλλον.
Η σύγχρονη εργατική τάξη, η διευθυνόμενη μισθωτή εργασία και ο λαός μπορούν να βρεθούν στο τιμόνι αυτής της κοινωνίας.
Μπορούμε από σήμερα να επιβάλουμε κατακτήσεις
Και σήμερα; Θα περιμένουμε την άλλη κοινωνία για ένα καλύτερο μέλλον; Όχι. Δυναμώνοντας αυτόν τον ορίζοντα, στις σημερινές συνθήκες, ένα ρωμαλέο, ενωμένο και συνειδητό μαζικό κίνημα, ένα μέτωπο τους μισθωτής εργασίας μαζί με τα λαϊκά στρώματα, μπορεί να επιβάλει στο κεφάλαιο, στον ιμπεριαλισμό, στα κράτη και τις κυβερνήσεις τους, σοβαρές αντικαπιταλιστικές μεταρρυθμίσεις στο υγειονομικό σύστημα και ευρύτερα.
Να επιβάλει μεγάλες κοινωνικές κατακτήσεις για να προστατέψει και να βελτιώσει την υγεία των εργαζόμενων και των λαϊκών στρωμάτων, αλλά και όλων των πολιτών, ανεξαρτήτως τάξης, φύλου, φυλής και εθνικότητας.
Μπορεί να «αλλοιώσει» τον εμπορευματικό χαρακτήρα των υπηρεσιών Υγείας, να μειώσει τον ιδιωτικό τομέα σε όφελος του δημόσιου. Να ελέγξει τους ανεξέλεγκτους, «τυφλούς» νόμους της αγοράς και τις καταστροφικές επιπτώσεις τους στην υγεία, την εργασία, τη δημοκρατία, την κοινωνία και τη φύση. Και, πρώτα από όλα, με τον αγώνα για μια Νέα Ριζοσπαστική Υγειονομική Πολιτική.
Ενιαίο Κοινωνικό Σχέδιο Υγείας
Μια νέα ριζοσπαστική υγειονομική πολιτική απαιτεί καταρχήν και πρώτα από όλα, ένα Ενιαίο Κοινωνικό Σχέδιο Υγείας σε εθνικό επίπεδο, όπου το δημόσιο θα μετατρέπεται σε καθολικό πάροχο και χρηματοδότη μιας ποιοτικής και δωρεάν περίθαλψης για όλους.
Αρχικά, με δραστική μείωση του ιδιωτικού τομέα και τελικά, με το πέρασμα όλων των λειτουργιών και της χρηματοδότησης στο δημόσιο. Με αφαίρεση των αποσπασματικών αρμοδιοτήτων υγείας από τους Δήμους και τις Περιφέρειες, σε σύγκρουση με την «ελεύθερη αγορά» και το αυταρχικό κράτος, με την ΕΚΤ και την ΕΕ.
Η πρόταση για ένα Ενιαίο Κοινωνικό Σχέδιο Υγείας κινείται σε έξι βασικούς άξονες, που μπορούν να εξειδικευθούν με το διάλογο και τη γνώμη υγειονομικών σε συγκεκριμένους κλάδους και χώρους:
1.Κέντρο η δημόσια δωρεάν πρωτοβάθμια περίθαλψη
Σχέδιο δημιουργίας σύγχρονων κρατικών πρωτοβάθμιων δομών υγείας στις μεγάλες επιχειρήσεις, μόνιμοι γιατροί εργασίας σε κάθε επιχείρηση πάνω από ένα συγκεκριμένο αριθμό εργαζομένων, διορισμένων από το δημόσιο, επιτροπές υγιεινής και ασφάλειας με έλεγχο από τα συνδικάτα.
Δομές υγείας, γιατροί και οδοντίατροι για τα σχολεία και τα πανεπιστήμια, τους πρόσφυγες και μετανάστες. Ανάπτυξη πρωτοβάθμιων μονάδων υγείας σε κάθε καποδιστριακό δήμο με ισοκατανομή, επαναφορά του αγροτικού γιατρού. Για την πανδημία του κορονοϊού, εξοπλισμός τους με τα απαραίτητα τεστ αντιγόνων και αντισωμάτων, με μέσα προστασίας.
Όχι κρατικοποίηση, αλλά Κοινωνικό Δίκτυο όλων των ατομικών ιατρείων, οδοντιατρείων και ένταξή τους σε αυτό το Σχέδιο πρωτοβάθμιας φροντίδας, αρχικά με επαρκείς αποζημιώσεις για τις ιατρικές πράξεις και με δωρεάν παροχή υπηρεσιών. Με απαγόρευση της διπλής εργασίας σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Και με στόχο την καθολική ένταξή τους στο δημόσιο σύστημα Υγείας.
Με ένα τέτοιο πρωτοβάθμιο σύστημα μπορεί να αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά η εξάπλωση κάθε επιδημίας, χωρίς να καταρρέει το σύνολο της παραγωγής.
2. Ποιοτική δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια περίθαλψη
Γενναία ενίσχυση των δημόσιων νοσοκομείων, άνοιγμα νέων ΜΕΘ, αύξηση των μονάδων χρονίων πασχόντων, μαζικές προσλήψεις μόνιμου προσωπικού με αξιοπρεπείς μισθούς.
Άμεσα, επίταξη των μεγάλων ομίλων και επιχειρήσεων Υγείας, χωρίς αποζημίωση, με κρατική κάλυψη και βελτίωση των εργασιακών δικαιωμάτων των εργαζομένων σε αυτά, για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Σχέδιο κρατικοποίησης των αντίστοιχων ομίλων και επιχειρήσεων, χωρίς αποζημίωση για την πρόληψη και αποτελεσματική αντιμετώπιση άλλων, νέων επιδημιών, σπανίων παθήσεων, καθώς και των γενικών αναγκών υγείας του πληθυσμού.
3. Εθνική, δημόσια παραγωγή φαρμάκου και υγειονομικών υλικών
Εθνική Πολιτική Φαρμάκου με α) ανάπτυξη της έρευνας στα δημόσια πανεπιστήμια προσανατολισμένη στις λαϊκές ανάγκες, β) επίταξη, κρατικό έλεγχο και κρατικοποίηση μεγάλων επιχειρήσεων φαρμάκου, γ) ίδρυση δημόσιων επιχειρήσεων για παραγωγή υγειονομικού υλικού, δ) πλήρης ασφαλιστική κάλυψη για τα φάρμακα, κατάργηση του ΦΠΑ και διατίμηση (σταθερή τιμή) στα φάρμακα και τα υγειονομικά υλικά.
4. Ουσιαστική Κοινωνική Πρόνοια
Καθολική και αποκλειστικά δημόσια ασφάλιση για όλους. Προστασία των ατόμων με αναπηρία, μέτρα για την ένταξή τους στην εργασία με ειδικούς όρους, με μειωμένο χρόνο εργασίας και σύνταξης. Παροχή υποστηριζόμενων στεγαστικών δομών για όλες τις κατηγορίες των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων (ηλικιωμένοι, ΑμεΑ, παιδιά κ.ο.κ.) με έμφαση στις οικογενειακές και εναλλακτικές μορφές διαβίωσης. Δημόσιες δομές υποστηρικτικής φροντίδας για τα άτομα με βαριά αναπηρία και δημιουργία δομών αυτόνομης–ημιαυτόνομης διαβίωσης τους όπως και βραχείας φιλοξενίας για την ανακούφιση των οικογενειών που έχουν στη φροντίδα τους άτομα με βαριές αναπηρίες. Δομές θεραπείας και κοινωνικής επανένταξης σύγχρονου τύπου για τους ψυχικά ασθενείς και τους τοξικοεξαρτημένους.
5. Νέου τύπου ιατρική και υγειονομική εκπαίδευση
Βασική ιατρική και υγειονομική μόρφωση και γνώση σε όλα τα σχολεία και συνεχής εκπαίδευση σε όλο τον πληθυσμό. Κοινωνικοποίηση της ιατρικής και όχι ιατρικοποίηση της ασθένειας. Εκπαίδευση για μια άλλη σχέση γιατρού/νοσηλευτή–ασθενή και γιατρού/νοσηλευτή–κοινωνίας. Σπουδές επιστημών Υγείας με κίνητρο την υγεία του λαού, την κοινωνική αλληλεγγύη και όχι το κέρδος και τον προσωπικό πλουτισμό. Σπουδές των επιστημών υγείας που θα αναδεικνύουν τα κοινωνικά αίτια της νόσησης και θα αποσκοπούν στην άρση τους και όχι μόνον ή πρωτίστως στην ατομική ευθύνη των πασχόντων. Νέος χάρτης ειδικοτήτων με ενίσχυση αυτών για τη δημόσια υγεία, την πρόληψη και την εργασία.
6. Αύξηση των κρατικών δαπανών για την Υγεία
Διπλασιασμός των δαπανών του κρατικού προϋπολογισμού στο 10%. Για τη χρηματοδότησή του, 50% φορολογία στα κέρδη μεγάλων επιχειρήσεων και μερισμάτων, 80% στο μεγάλο πλούτο. Κοινωνικό απόθεμα για καταστροφές, κατάργηση των πλεονασμάτων για τους δανειστές, όλο το πλεόνασμα και το «μαξιλάρι» στην υγεία και τις λαϊκές ανάγκες. Άμεσα, παύση πληρωμών και διαγραφή του δημόσιου χρέους για να χρηματοδοτηθεί το παραπάνω Σχέδιο για την Υγεία. Απειθαρχία, ρήξη και αποδέσμευση από την ΕΚΤ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, που κινούνται σε αντίθετη κατεύθυνση.
Οι κοινωνικοί όροι για την Υγεία
Όλα τα παραπάνω, σε τελική ανάλυση, αποτελούν μια πολιτική αντιμετώπισης και «καταστολής» της ασθένειας. Το θέμα είναι η πρόληψή της.
Μια Νέα Ριζοσπαστική Υγειονομική Πολιτική θα αντιμετωπίζει τους κοινωνικούς όρους που γεννούν και πολλαπλασιάζουν τις ασθένειες, ειδικά τις μεταδοτικές, παλιές και νέες, αλλά και τις «μαζικές ασθένειες» της εποχής μας, όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα, ο διαβήτης, ο καρκίνος, τα αυτοάνοσα νοσήματα, οι αλλεργίες και οι ψυχικές νόσοι.
Όπως έχει πλέον αποδειχθεί από δεκαετίες επιδημιολογικών ερευνών, οι παράγοντες που προσδιορίζουν περισσότερο από οτιδήποτε άλλο (ατομικοί υγειονομικοί-διαιτητικοί παράγοντες, lifestyle κ.λπ.) τη γενική θνησιμότητα των κοινωνιών, είναι η κοινωνική ανισότητα στις πιο ανεπτυγμένες κοινωνίες, ο παραγόμενος πλούτος στις λιγότερο ανεπτυγμένες, γενικότερα, οι συνθήκες εργασίας και παραγωγής. Με αυτήν την έννοια ο ακρογωνιαίος λίθος μιας άλλης πολιτικής για την υγεία είναι η ριζική αλλαγή του παραγωγικού–εργασιακού μοντέλου και η δικαιότερη διανομή ενός επαρκούς κοινωνικού προϊόντος που θα επιτρέπει σε όλη την κοινωνία να ζει χωρίς το άγχος της επιβίωσης και χωρίς τη διαρκή επισφάλεια μιας επικείμενης καταστροφής.
1. Καλύτερη εργασία
Για να μειωθούν οι επαγγελματικές και περιβαντολλογικές συνθήκες που οδηγούν σε βαριές αναπηρίες, για να μειωθούν οι ευπαθείς ομάδες και οι ασθένειες απαιτείται ένα γενικότερο κοινωνικό σχέδιο που θα εξασφαλίζει σιγουριά για την εργασία και το εισόδημα, μείωση του κοινωνικού στρες από το φόβο της απόλυσης, της ανεργίας, της ελαστικής εργασίας και της εργασιακής υποβάθμισης. Κύρια μέτρα είναι η γενική και για όλους μείωση του χρόνου εργασίας και οι αυξήσεις σε μισθούς και συντάξεις. Η λήψη μέτρων υγιεινής και ασφάλειας στους χώρους εργασίας.
2. Δημόσια και φτηνή ενέργεια
Είναι γνωστό ότι οι χαμηλές θερμοκρασίες το χειμώνα και οι υψηλές το καλοκαίρι αδυνατίζουν τις άμυνες του οργανισμού. Μέτρα για ρεύμα φτηνό για όλο το λαό. Κανένα σπίτι χωρίς ρεύμα.
3. Ποιοτική διατροφή
Η κακή διατροφή ευθύνεται για πολλαπλές ασθένειες, κυρίως για τα καρδιαγγειακά νοσήματα και το διαβήτη. Στήριξη και διαφοροποίηση μιας εθνικής αγροκτηνοτροφίας, για την προστασία της από τις πολυεθνικές, από τη μαζική βιομηχανία παραγωγής κακού κρέατος, με μέτρα για συνθήκες υγιεινής των ζώων και των πουλερικών, με όσο το δυνατόν λιγότερη χρήση επιθετικών λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων στη γεωργία. Έλεγχος της διατροφικής αλυσίδας. Προστασία των μικρών παραγωγών, αγροτών και κτηνοτρόφων. Ρήξη με την Κοινή Αγροτική Πολιτική της ΕΕ που κινείται σε αντίθετη κατεύθυνση.
4. Πράσινο δομημένο περιβάλλον
Η μόλυνση του αέρα, η έλλειψη πρασίνου, η υπερσυγκέντρωση πληθυσμών, οι μεγα-πόλεις να αντιμετωπιστούν με ένα σχέδιο αποκέντρωσης και μείωσης του υπερπληθυσμού, ειδικά στην Αθήνα. Προστασία του δομημένου περιβάλλοντος από έργα τύπου Ελληνικού, δημιουργία μεγάλων πάρκων αναψυχής.
5. Προστασία του φυσικού περιβάλλοντος
Οι αυξημένες επιδημίες στην εποχή μας οφείλονται κατά κύριο λόγο στην καταστροφή της φύσης από τις πολυεθνικές της αγροτοδιατροφικής αλυσίδας, των εξορύξεων κ.α. Άγρια ζώα μετακινούνται κατά εκατομμύρια λόγω της καταστροφής των ενδιαιτημάτων τους, συγκεντρώνονται σε μικρότερο χώρο και έρχονται σε στενότερη επαφή με τον άνθρωπο. Παράλληλα, οικόσιτα ζώα στοιβάζονται κατά εκατομμύρια σε άθλιες συνθήκες, όπως επισημάνθηκε.
Οι εμφανίσεις ιών είναι αναπόφευκτες, αλλά όχι και οι επιδημίες. Για να απαλλαγούμε από αυτές χρειάζεται να σταματήσουν οι κάθε είδους εισβολές στις μέχρι χθες δυσπρόσιτες περιοχές της άγριας χλωρίδας και πανίδας, να προωθείται άμεσα μια ριζική αλλαγή πολιτικής και αντίληψης όσον αφορά τη σχέση μας με τη Φύση. Μια πολιτική προστασίας της βιοποικιλότητας και των οικοτόπων της άγριας ζωής, ώστε τα ζώα να συζούν με τα μικρόβιά τους αντί να μας τα μεταδίδουν επιδημικά.
Με κατεύθυνση μια οικο-κομμουνιστική κοινωνία, σήμερα, απαιτούνται μέτρα αυστηρού κοινωνικού ελέγχου των πολυεθνικών και προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος. Όπως για παράδειγμα, στην Ελλάδα, από επενδύσεις τύπου Ελντοράντο και εκτροπών του Αχελώου.
6. Διεθνής συνεργασία και αλληλεγγύη
Τα Εθνικά Σχέδια δημόσιας υγείας είναι απαραίτητα, αλλά δεν αρκούν σε ένα κόσμο των διεθνών δικτύων μεταφοράς και αλυσίδων παραγωγής. Δημιουργία Διεθνούς Ταμείου Αλληλεγγύης στα πλαίσια του ΟΗΕ, όπου κάθε χώρα θα συνεισφέρει ανάλογα με το ΑΕΠ της. Διεθνής συνδρομή σε κάθε χώρα που πλήττεται από επιδημίες και φυσικές καταστροφές. Διεθνής έλεγχος των φαρμακευτικών και αγροτοδιατροφικών πολυεθνικών, αντιστροφή της μονοκαλλιέργειας, κατάργηση των πατεντών για φάρμακα και εμβόλια. Διεθνής συνεργασία των δημόσιων πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων για φάρμακα και εμβόλια.
Δημόσια δωρεάν Υγεία – Χειραφετημένη εργασία
Η ριζική μεταμόρφωση του υγειονομικού συστήματος δεν είναι έργο ειδικών, τεχνοκρατών και μάνατζερ. Οι τραγικές εμπειρίες από την πανδημία απέδειξαν ότι όλοι αυτοί απέτυχαν. Το έργο αυτό ανήκει στους εργαζόμενους και πρώτα από όλα στους υγειονομικούς με τη βοήθεια των επιστημόνων.
Εργαζόμενοι στα Κέντρα Υγείας, στα νοσοκομεία και την Πρόνοια, αναλογικά λίγοι στον αριθμό, που αμείβονται με αναξιοπρεπείς μισθούς, που εργάζονται με επισφάλεια, με ελαστικές σχέσεις φθοράς, με το διαρκές άγχος της απόλυσης και της ανεργίας, είναι αδύνατον να παρέχουν ποιοτικές υπηρεσίες Υγείας. Εργαζόμενοι που δεν έχουν λόγο και καμία δυνατότητα ελέγχου, κάτω από την εργοδοτική καταπίεση και τη διευθυντική δεσποτεία, δεν έχουν εσωτερικό κίνητρο για την εργασία τους.
Αυτές οι συνθήκες χρειάζεται να αλλάξουν ριζικά. Μαζικές προσλήψεις, αξιοπρεπείς μισθοί, ριζική μείωση του χρόνου εργασίας, σταθερές και ασφαλείς θέσεις εργασίας των υγειονομικών, ένταξή τους στα ΒΑΕ είναι οι όροι για παροχή υψηλού επιπέδου υπηρεσιών Υγείας, αλλά και για καλύτερες συνθήκες υγιεινής στα νοσοκομεία και σε όλες τις δομές Υγείας. Διοίκηση των δομών Υγείας με εκλεγμένους και ανακλητούς εργαζόμενους από τις συνελεύσεις τους. Όχι χειροκροτήματα, αλλά λόγος στην εργατική τάξη των νοσηλευτριών και νοσηλευτών, στο τεχνικό και διοικητικό προσωπικό, τους/τις τραυματιοφορείς και τους/τις καθαριστές/ριες για να αποκτά νόημα η εργασία τους.
Με ένα αναγεννημένο, ισχυρό συνδικαλιστικό κίνημα υγειονομικών, πρώτα από όλα της «βαθιάς» εργατικής τάξης, των νοσηλευτριών και νοσηλευτών.
Επίλογος
Οι παραπάνω στόχοι απαιτούν το πέρασμα σε μια νέα περίοδο, στην οποία οι συσχετισμοί θα είναι υπέρ της εργατικής πολιτικής γενικά και ιδιαίτερα στην Υγεία. Στο σύνολό τους μπορεί να πραγματωθούν υπό συνθήκες όπου οι δυνάμεις της εργατικής χειραφέτησης θα έχουν το «πάνω χέρι» στην κοινωνία και την εξουσία.
Με αυτή την προοπτική, μπορούμε να επιβάλουμε άμεσες νίκες – φάρους για το εργατικό κίνημα και το κίνημα της νεολαίας.
Μπορούμε από σήμερα να έχουμε κατακτήσεις με μια πολιτική συγκέντρωσης δυνάμεων από το χώρο της εργασίας, ικανών να αναμετρηθούν νικηφόρα με τη νεοσυντηρητική λαίλαπα.
Με στρατηγική στόχευση.
Εκεί αποκτά νόημα, παρόν και προοπτική, το σύνθημα:
Μόνον ο λαός θα σώσει το λαό.
Εκεί, ένα αναγεννημένο κίνημα υγειονομικών θα εκφράζει το μέλλον της υγείας του λαού.
Κ-Σχέδιο
