Κυριακή που είναι τα χαρτιά όλα παίχτηκαν, οι υποσχέσεις δόθηκαν, οι μπλόφες έγιναν, η σοβαρότητα συχνά υπονομεύθηκε, η πραγματικότητα βγήκε για άλλη μια φορά ζημιωμένη, οι εργαζόμενοι για μια ακόμη φορά προσκλήθηκαν να επιλέξουν ανάμεσα σε εκείνους που δεν τους εκφράζουν, και εκείνοι που τους εκφράζουν δεν στάθηκαν ικανοί να τους πείσουν για την αλήθεια τους. Όλα δηλαδή σχεδόν όπως πάντα. Γεγονός που σημαίνει πως η εποχή της πολιτικής κρίσης την οποία γνωρίσαμε στα χρόνια από το 2010 μέχρι το 2015 έχει κλείσει με μια σχετική σταθεροποίηση, με ανακατάταξη του σκηνικού, με τη διαμόρφωση νέων πόλων (οι οποίοι όλο και περισσότερο μοιάζουν με τους παλιούς), αλλά που επαναφέρει το παιχνίδι στο ελεγχόμενο πλαίσιο του παρελθόντος, έστω προσωρινά, έστω με πολλά εύθραυστα σημεία, έστω με πιθανότητες να ξανακυλήσουν σε μια βαθύτερη κρίση στο εγγύς μέλλον.
Η Αριστερά και αυτή τη φορά στάθηκε στο βάθος των περιστάσεων. Φοβάται, ως φαίνεται, τα ύψη!..
Το θέμα βέβαια είναι πως αυτή η εκλογική αναμέτρηση είναι ο προκριματικός αγώνας. Ο τελικός θα παιχτεί στις επόμενες εκλογές, για όλες τις δυνάμεις, τις μεγάλες για τους γνωστούς πανελληνίως λόγους και τις μικρές για λόγους που ξέρει καλά ο κόσμος τους και όσοι τις παρακολουθούν.
Αλλά, για λόγους υγιεινής των εκλογών, ας μην μιλήσουμε για τις μικρές και τις μεγάλες αμαρτίες μας. Θα έρθει η νύχτα, θα ανοίξουν οι κάλπες, θα βγουν τα ψηφοδέλτια κι ύστερα (δεν) θα βγουν τα συμπεράσματα. Ας τα αφήσουμε λοιπόν για αύριο.
Εδώ μονάχα μερικοί υπαινιγμοί θα γίνουν, από το παρελθόν με επιδίωξη το μέλλον. Μήπως βοηθήσουν σε σκέψεις.
Στο τέλος της δεκαετίας του 1960 ο Αυστριακός μαρξιστής Ερνστ Φίσερ (γνωτός, ιδιαίτερα στη γενιά μας, από το σπουδαίο βιβλίο του “Η αναγκαιότητα της τέχνης”) εξέδωσε ένα βιβλίο με δοκίμια, το οποίο στην Ελλάδα κυκλοφόρησε με τίτλο “Τέχνη και ανθρωπισμός” από τις εκδόσεις Ηριδανός.
Στο δοκίμιο με τίτλο “Ο παραμορφωμένος άνθρωπος” έγραφε:
“Ο Αυστριακός βιολόγος Κάμεμερ που πίστευε ακράδαντα πως οι επίκτητες ιδιότητες κληρονομούνται, θέλησε να το αποδείξει αυτό πειραματικά. Όταν όμως κανένα πείραμα δεν επιβεβαίωσε τη θεωρία του άρχισε να διορθώνει τη φύση. Τον κατηγόρησαν για αγύρτη και κείνος αυτοκτόνησε χωρίς να έχει την παραμικρή αμφιβολία για την ορθότητα των απόψεών του. Εκείνο που του αρνήθηκε η ύλη αυτουνού θα το παραχωρούσε -έτσι έλπιζε- σε άλλον πιο τυχερό πειραματιστή.
Ένας Σοβιετικός μεταλλωρύχος όταν, κατά τη δεκαετία του 1930-40, τον ρώτησε μια αγγλική εργατική αντιπροσωπεία τι μεροκάματο παίρνει, ανέφερε ένα μεγάλο ποσό. Ο διερμηνέας παραξενεύτηκε, γύρισε αργότερα κοντά του και τον ρώτησε: “Βγάζεις πραγματικά τόσα;” -“Τι; Είπα πως παίρνω τριπλάσια απ’ ό,τι παίρνω” -“Γιατί είπες ψέματα στους Άγγλους συναδέλφους;” -“Για να κάνουν επιτέλους κι αυτοί επανάσταση”.
Ούτε ο βιολόγος ούτε ο μεταλλωρύχος ήταν υποκριτές· όμως η τέτοια στάση συντέλεσε στην ανάπτυξη της υποκρισίας.”
Οι δυο τελευταίες γραμμές είναι το σχόλιο του Φίσερ και ακολουθεί εκτενής ανάλυση που επιδιώκει να εξηγήσει τον τρόπο με τον οποίο αναπτύχθηκε η υποκρισία στις τότε “σοσιαλιστικές” χώρες και οδήγησε στην υπονόμευση της επαναστατικής ιδέας και της απόπειρας σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Ο Φίσερ κάνει πολλές εξαιρετικά ενδιαφέρουσες επισημάνσεις τις οποίες αν είχαμε λάβει σοβαρά υπόψη ίσως να είχε πάρει άλλη τροπή η Ιστορία, ή αν όχι, ίσως να ήμασταν εμείς πιο έτοιμοι να καταλάβουμε τα όσα συνέβησαν.
Το παράδειγμα του βιολόγου, ο οποίος δεν είχε “την παραμικρή αμφιβολία για την ορθότητα των απόψεών του”, θέλει να αποδείξει πως αν πας κόντρα στην αλήθεια οδηγείσαι στο αδιέξοδο. Κι ωστόσο, εκείνο που ήταν αλήθεια, επιστημονικό δεδομένο, τον καιρό που έγραφε τα δοκίμιά του ο Φίσερ, αποδείχθηκε μη αλήθεια πολλά χρόνια αργότερα, όταν η ανάπτυξη της Επιγενετικής, απέδειξε πως κάποιες επίκτητες ιδιότητες μπορεί να κληρονομηθούν, μέσω της τροποποίησης επί των γονιδίων.
Άρα ποιος βρέθηκε πιο κοντά στην αλήθεια; Ο Φίσερ που στηρίχθηκε στην επιστημονικη γνώση της εποχής του, ή ο βιολόγος που στηρίχθηκε στην μη επιστημονικά επαληθευμένη διαίσθησή του;
Ο βιολόγος αλλάζει την πραγματικότητα προκειμένου να πείσει για εκείνο το οποίο πιστεύει. Τα πειράματα του δεν αποδεικνύουν το ζητούμενο, παρ’ όλα αυτα επιμένει. Αρνείται την αλήθεια της εποχής του, την επιστημονική αλήθεια, γιατί η πεποίθησή του είναι άλλη. Τόσο το χειρότερο για την αλήθεια. Αλλά και για τον ίδιο, αφού αυτοκτονεί. Πράγμα το οποίο, θέλει να υπονοήσει ο Φίσερ, γίνεται και με την πολιτική, εννοώντας την πολιτική της Αριστεράς. Έτσι οδηγούμαστε στην υποκρισία, λέει. Έτσι κάνει και ο εργάτης του σοσιαλιστικού παραδείγματος.
Αλλά ο βιολόγος που αυτοκτονεί, νικημένος από την επιμονή του να μην αποδέχεται την αλήθεια, εν τέλει έχει δίκιο (κάτι το οποίο δεν μπορούσε να προβλέψει ο Φίσερ). Άρα; Μπορείς να επιμένεις για κάτι που δεν αποδεικνύεται στον καιρό σου ως αλήθεια προσδοκώντας πως θα δικαιωθείς στο μέλλον; Και το παρόν; Στο όνομα της πρόβλεψης να αρνείσαι την αλήθεια του παρόντος; Να ξεφεύγεις από την εποχή; Μπορεί να ισχύσει αυτό για την πολιτική;
Με την ιδια έννοια όταν διαβάζεις τον Φίσερ του 1970 πρέπει να ξέρεις το ιστορικό πλαίσιο και την αλήθεια της εποχής του, όπως όταν διαβάζεις τον Μαρξ του 1860 ή τον Λένιν του 1915 κ.λπ., αλλιώς…
Η σχέση της διαλεκτικής με την αλήθεια μπορεί να αντιμετωπίσει παρόμοια διλήμματα, χωρίς να περιέλθει σε αμηχανία. Ο Βασίλης Λάζαρης, ο φιλόλογος, ιστορικός και μελετητής που “έφυγε” πρόσφατα μας ειδοποιούσε από το 1983:
“…ο ορισμός της αλήθειας σαν συμφωνίας ανάμεσα στην ανθρώπινη νόηση και στην αντικειμενική πραγματικότητα δεν μπορεί να θεωρηθεί σαν ολοκληρωμένος.
Γιατί ο τέτοιας λογής προσδιορισμός αναφέρεται απλώς σε κάποια σχέση μεταξύ ερμηνευτή και ερμηνευόμενου, και μάλιστα κατά πολύ γενικό τρόπο.
Η Αλήθεια είναι σε όλες τις περιπτώσεις σχετική, κατά την έννοια βέβαια ότι έχει συγκεκριμένο περιεχόμενο, που όσο αφορά τις κοινωνικές πραγματικότητες προσδιορίζεται από ιστορικές συνθήκες, και το οποίο περιεχόμενο παύει να υπάρχει όταν οι ιστορικές συνθήκες μεταβληθούν…
Η αλήθεια γενικά εκφράζεται πάντα μέσα από τη διαλεκτική πορεία του κόσμου- κι αν γίνεται λόγος συχνά για διαχρονικές αλήθειες, αυτές δεν είναι οπωσδήποτε υπερβατικές παρουσίες, αλλά συνιστάμενες των σχετικών αληθειών, γενικές έννοιες δηλαδή που από μόνες τους δεν μπορούν να υπάρξουν..» (Σημεία Τέχνης, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 1983).
Εν τέλει, το ταξίδι προς την γνώση της αντικειμενικής πραγματικότητας είναι συνταρακτικό γιατί κάθε καινούργια κατάκτηση ανοίγει έναν ωκεανό άγνοιας που κάνει πιο συναρπαστικό τον κόσμο και την αναζήτηση.
Η δουλειά των πρωτοπόρων ανθρώπων δεν είναι να αναπαράγουν τις αλήθειες μιας προηγούμενης εποχής αλλά να αναζητούν, με λάθη, εκείνες της δικής τους.
Αυτή είναι η συγκλονιστική περιπέτεια που ανοίγει τις προοπτικές. Αν περιχαρακώσεις το παρόν έχεις αφυδατώσει κάθε ιδέα αναζήτησης και μελλοντος.
Αυτή είναι η μεγάλη πρόκληση για την Αριστερά. Αυτή ήταν πάντα.
