Όταν διαβάζεις έκκληση υπέρ της απειλούμενης δημοκρατίας στον πλανήτη, την οποία υπογράφουν, η Μαντλίν Ολμπράιτ (θυμάστε, την υπουργό Εξωτερικών της προεδρίας Κλίντον, εκείνην με την γλυκειά προσφώνηση “Αλέξη”, στον δικό της συμπατριώτη μας), ή ο Λεχ Βαλέσα, καταλαβαίνεις ότι ή τα πράγματα είναι πολύ άσχημα ή ότι έχει χαθεί η ντροπή, που μπορεί να είναι ακόμη χειρότερο.
Φυσικά το πρόβλημα είναι υπαρκτό και μεγάλο.
Ακόμα και για μας (ή για εκείνους) που δεν είχαν σε μεγάλη υπόληψη την αστική δημοκρατία, είναι περισσότερο από σαφές πως αυτό το, ούτως ή άλλως, θαμπό αστέρι, μπήκε σε φάση έκλειψης τις τελευταίες τρεις δεκαετίες και η τάση είναι να γίνεται όλο και πιο αλαμπές.
Πράγμα που δίνει το δικαίωμα στους θύτες, όπως ας πούμε η Μαντλίν, να παριστάνουν τους τεθλιμένους συγγενείς.
Υπάρχουν, πέραν από τις αιτιάσεις των ως άνω ανησυχούντων, βαθύτερα και ουσιαστικότερα περιστατικά, τα οποία αποδεικνύουν και τις αιτίες όσο και την ουσία της συντελούμενης έκλειψης των δημοκρατικών ελευθεριών. Υπάρχει η μεταφορά των πολιτικών αποφάσεων σε όλο και πιο αδιαφανή κέντρα. Και υπάρχει η συγκεκριμενοποίηση αυτών των αποφάσεων στα καθημερινά, με τα μέτρα οικονομικής υποβάθμισης των πληθυσμών, με την προσβολή του περιβάλλοντος και με την καταστολή των λαϊκών δικαιωμάτων.
Ας θυμηθούμε πως το δόγμα πρώτα η ασφάλεια (και μετά οι ελευθερίες και τα δικαιώματα) κυκλοφόρησε πολύ, ως βασικό συστατικό της δεκαετίας του 1990, κυρίως, αλλά ακόμα πιο θριαμβευτικά μετά την επίθεση στους δίδυμους πύργους. Και πάνω στη λογική της υπεράσπισης της ασφάλειας οικοδομήθηκε όλο το πλέγμα του φόβου, της ανασφάλειας και της καταστολής τα επόμενα χρόνια. Αστυνομικές νοοτροπίες, που κυριάρχησαν στην καθημερινή ζωή, αλλά και επεκτάθηκαν στην πολιτική. Ή, άλλες φορές, και με αντίστροφη σειρά. Ούτως ή άλλως τα δυο αυτά, πολιτικές κορυφές και καθημερινή συνείδηση, προϋποθέτουν και τροφοδοτούν το ένα το άλλο.
Την περίοδο της οικονομικής κρίσης γίναμε μάρτυρες δυο πολιτικών πραξικοπημάτων στο κέντρο του ευρωπαϊκού πυρήνα (της Ε.Ε., η οποία, σύμφωνα με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, ήταν η πανοπλία προστασίας της δημοκρατίας) το ένα στην Ιταλία, το άλλο στην Ελλάδα, όπου οι εκλεγμένες κυβερνήσεις καθαιρέθηκαν και τις θέσεις τους πήραν τραπεζίτες εξ αναθέσεως, μαζί με προσκυνημένους πολιτικούς.
Ο διεθνοποιημένος καπιταλισμός υπαγορεύει στα κράτη πολιτικές επιλογές, και όχι μόνο αυστηρά οικονομικού χαρακτήρα. Αυτό το ρόλο παίζουν μεγάλοι οργανισμοί όπως το ΔΝΤ, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κ.λπ. Μηχανισμοί μη εκλεγόμενοι και μη ελεγχόμενοι από κοινωνικές δυνάμεις ορίζουν τι θα γίνει στον κόσμο και σε κάθε κράτος.
Τα νησιά τύπου Κεϊμάν είναι η αιωρούμενη απειλή, πως υπάρχουν πάντα καταφύγια που περιμένουν τα κεφάλαια όταν δεν μένουν ευχαριστημένα από τις κυβερνήσεις και τους λαούς.
Οι “αγορές” είναι σε θέση να εκφράζουν τη δυσαρέσκειά τους για κάθε απόφαση κυβέρνησης που δεν τους αρέσει, οι διεθνείς οίκοι αξιολόγησης να καθορίζουν ποια χώρα θα χρεοκοπήσει και ποια όχι.
Στο πολύ ενδιαφέρον βιβλίο του “Πως θα τελειώσει ο καπιταλισμός;” (εκδ. Πλέθρον), ο Βόλφραγκ Στρεκ αναφέρει:
“Η ικανότητα των εθνικών κρατών να μεσολαβούν μεταξύ των δικαιωμάτων των πολιτών και των απαιτήσεων συσσώρευσης κεφαλαίου έχει πληγεί… Μετατροπή των δημοκρατικών κρατών σε οργανισμούς είσπραξης οφειλών για χάρη μιας παγκόσμιας ολιγαρχίας επενδυτών…
Σήμερα, περισσότερο από ποτέ άλλοτε, η οικονομική εξουσία δείχνει να έχει μετατραπεί σε πολιτική, ενώ οι πολίτες φαίνεται να στερούνται σχεδόν πλήρως των δημοκρατικών αμυνών… συνθήκη που διέπεται από μια ενδημική σύγκρουση μεταξύ των καπιταλιστικών αγορών και της δημοκρατικής πολιτικής, η οποία επιβεβαιώθηκε βιαίως όταν η υψηλή οικονομική ανάπτυξη έφτασε σ’ ένα τέλος τη δεκαετία του 1970…”.
Κι έτσι, καθώς το πολιτικό προσωπικό στην κάθε χώρα παίζει όλο και μικρότερο, σε γενικές γραμμές, ρόλο στη χάραξη των γενικών πολιτικών και μιας αναδιανεμητικής δημοσιονομικής πολιτικής που θα κρατά σχετικά ικανοποιημένους, ή έστω πειθαρχημένους, τους πολίτες, υποβαθμίζεται η πολιτική συνολικά (απόδειξη τα πρόσωπα που αναδεικνύονται στις πολιτικές ηγεσίες, όπως στα δικά μας οι γνωστοί ασήμαντοι, αλλά και παγκοσμίως), η διακυβέρνηση όλο και συχνότερα γίνεται μέσω προεδρικών διαταγμάτων ή πράξεων νομοθετικού περιεχομένου, ισχυροποιούνται οι μηχανισμοί καταστολής και τα αντιδημοκρατικά μέτρα.
Αν και μέχρι σήμερα, παρά τις ακραίες πολιτικές προσπάθειες έχει διατυπωθεί μια σαφής αντίσταση των κινημάτων και απόψεων περί κοινωνικής δικαιοσύνης έναντι εκείνων της αγοράς, οι τελευταίες συνεχώς εκτείνονται, γίνονται βίαιες και απαιτητικές.
Και όπως η επέμβαση των ΗΠΑ στον Παναμά με την ωμή εκτέλεση ενός ανεξάρτητου δημοσιογράφου, εγκαινίασε την τακτική των λεγόμενων ενσωματωμένων δημοσιογράφων που “μεγαλούργησαν” στον πόλεμο του Κόλπου (και του μεγάλου κόλπου), έτσι και η εποχή της κρίσης έβαλε τους βολικούς όρους ένταξης όλων των συστημικών μέσων ενημέρωσης στην βασική επιχειρηματολογία του συστήματος εξουσίας.
Κατόπιν όλων τούτων, η αντίσταση του κινήματος γίνεται συστατικό λειτουργίας της δημοκρατίας και της κοινωνίας. Και όσο η αντίσταση διατηρείται, όπως δείχνει και η έκρηξη στις ΗΠΑ, τόσο τρομοκρατούνται οι κυβερνήσεις και σπεύδουν να πειθαρχήσουν στις υπερκρατικές εντολές: βάλτε τέλος στις απειθαρχίες, ταράζονται οι αγορές μας, αναστατώνονται οι παράδεισοί μας, σπάστε κεφάλια εν ανάγκη.
Κι έτσι οι εσωτερικοί στρατοί δυναμώνουν σε όγκο, εξοπλισμό και εξουσίες.
Υπάρχει μια φιλοσοφική, πολιτική και πραγματική αλλαγή της κλίμακας των αξιών. Ο χωροφύλακας και ο παπάς είναι τα πρόσωπα στην πρώτη σειρά των επισήμων, αλλά και των επισκεπτών της καθημερινότητάς μας.
Στη γραμμή αυτή πορεύεται η ελληνική κυβέρνηση. Στην εποχή που η κατακραυγή για την αστυνομική βία παίρνει παγκόσμιες διαστάσεις, απαιτώντας να αφοπλιστούν οι αστυνομικές δυνάμεις και να αλλάξουν οι κανονισμοί λειτουργίας τους, στρατιωτικοποιεί την αστυνομία υπό το πρόσχημα της φύλαξης των συνόρων και αποφασίζει να απαγορεύσει τις διαδηλώσεις στο κέντρο των πόλεων (τη δεκαετία του 1790 και του 1800, οι εργάτες και οι ριζοσπάστες μεταρρυθμιστές στην Αγγλία έκαναν συγκεντρώσεις νύχτα στα χωράφια). Η χρήση νόμων της δικτατορίας δεν είναι από λάθος ή σύμπτωση. Μεταπολίτευση τέλος, δημοκρατικές ευαισθησίες τέλος, δικαιώματα υπό έλεγχο.
Αυτός ο νέος κόσμος δεν είναι γενναίος. Είναι φοβισμένος και επικίνδυνος.
Οι πολίτες μαθαίνουν πως πρέπει να προτιμούν τη δικαιοσύνη της αγοράς, παρά τη δικαιοσύνη των δικαιωμάτων, περιλαμβανομένων και των οικονομικών φυσικά, ζωής, επιβίωσης, απόλαυσης (το κοριτσάκι που λιποθυμά στη Ρόδο είναι η ευθεία όψη αυτής της αξιολόγησης).
