Κώστα έκανα μια μικρή ερευνά στο διαδίκτυο αναζητώντας τα ίχνη της δουλειάς σας και διαπίστωσα ότι έχετε ήδη μια πορεία τριών χρόνων…
Έτσι είναι. Τα πρώτα κομμάτια μας δημοσιεύτηκαν τον Δεκέμβρη του 2017. Ενάμισι χρόνο πριν είχα αρχίσει να δουλεύω χωρίς κάποιο συγκεκριμένο στόχο τραγούδια με δικούς μου στίχους και μερικά ποιήματα του Γιώργου Ζιόβα. Εκεί διαπίστωσα σε γενικές γραμμές ότι υπάρχουν οι προϋποθέσεις για να προκύψουν ολοκληρωμένα τραγούδια κάποια στιγμή στο μέλλον. Η πεποίθηση μου επιβεβαιώνεται τον ίδιο χειμώνα, όπου από μια νέα φιλία ξεκινάει μια συναρπαστική συνεργασία. Μιλάω φυσικά για τον Δημόκριτο, ο οποίος αρχίζει και στέλνει στίχους. Η στιχουργία του είναι εξαιρετική και πολύ ιδιαίτερη. Πυκνή σε νοήματα, εικόνες και εκφραστικά σχήματα, πρωτότυπη σε θεματολογία, με όραμα και προσωπική σφραγίδα. Μου δίνει που λες ο Δημόκριτος τα χειρόγραφα του, του στέλνω πίσω τραγούδια και νέες μουσικές, αυτός επανέρχεται με νέους στίχους, κ.ο.κ. Έτσι μετά από ένα σχετικά σύντομο, αλλά καταιγιστικά παραγωγικό διάστημα συγκεντρώθηκε το πρώτο υλικό απ’ όπου επιλέχθηκαν τα πρώτα κομμάτια. Η σύνθεση νέων τραγουδιών συνεχίζεται από τότε χωρίς σταματημό με υλικό που συνεχώς εμπλουτίζεται.
Ξεκίνησες μόνος δηλαδή και κάπου ένοιωσες την ανάγκη να μοιραστείς αυτή την προσπάθεια και με άλλους;
Το «Χωρίς Ρεφρέν» ξεκίνησε τότε σαν μια ατομική προσπάθεια, ενώ πολύ θα ήθελα να ήταν συλλογική. Ήταν μια αναγκαστική επιλογή λόγω αντικειμενικών δυσκολιών να βρεθούν άλλοι μουσικοί, μιας και ζούμε στο εξωτερικό. Ωστόσο το όραμα και το πάθος υπήρχαν, τα τραγούδια «έβραζαν» και έτσι πήρα την απόφαση και το ρίσκο να βγουν προς τα έξω. Η προσωπική μου προβολή δεν με απασχόλησε ποτέ, γι’ αυτό και δεν εμφανίστηκα ποτέ σαν Κώστας, αλλά κάτω από τον τίτλο «Χωρίς Ρεφρέν». Έτσι το μουσικό εγχείρημα παρέμεινε ανοικτό και αργά αλλά σταθερά πληθαίνουμε!
Ποιοι είναι λοιπόν οι «Χωρίς Ρεφρέν»;
Αυτή τη στιγμή είμαστε: εγώ σε κιθάρα, φωνή και διάφορα όργανα, η Ζέτα Κολιού στη φωνή (με την οποία εκτός από μουσικό «ζεύγος», είμαστε και ζευγάρι στην πραγματική ζωή), ο Στέφανος Βιτζιλαίος φωνή και κιθάρα (φίλος και συνεργάτης σε διάφορα αφιερώματα, Α. Αλκαίος, Ν. Καββαδίας, που έχουμε παρουσιάσει εδώ στη Ζυρίχη) και ο Γιώργος Δούλγερης σαξόφωνο, ακορντεόν, πιάνο (φίλος και έμπειρος μουσικός). Δεν θα ήθελα να παραλείψω τον Πάρη Παρασίδη, ο οποίος είναι ο μηχανικός ήχου που επεξεργάζεται τις ηχογραφήσεις μας. Έχει συμβάλει καθοριστικά στην ποιότητα του ήχου μας, ενώ μας υποστηρίζει και σε θέματα παραγωγής με ότι χρειαστεί. Να προσθέσω ακόμη ότι ο Δημόκριτος, εκτός από τη συγγραφή στίχων, φιλοτεχνεί με εικαστικά έργα του τα logo στις σελίδες μας και διάφορα θέματα στα βίντεο των τραγουδιών.
Σε μια εποχή που κυριαρχούν οι ατομικότητες και οι κατακερματισμοί τέτοια συλλογικά μουσικά σχήματα τι καινούργιο φέρνουν;
Τι καινούργιο φέρνουμε; Θα ήταν αυτάρεσκο να πω ότι κομίζουμε κάτι «καινούργιο». Έχουν υπάρξει τεράστια μεγέθη πριν από εμάς, στη μουσική, στο τραγούδι, στον στίχο. Αυτές είναι οι επιρροές μας με τις οποίες πορευόμαστε και δημιουργούμε. Το αν κατορθώνουμε να μετασχηματίζουμε αυτές τις καταβολές σε έργο άξιο λόγου, ας το πουν οι φίλοι και φίλες που μας ακούνε! Εμείς από τη μεριά μας προσπαθούμε εξαντλητικά για να προκύψει το βέλτιστο αποτέλεσμα σε σχέση με το υλικό που δουλεύουμε.
Χωρίς να είμαι ειδικός, το είδος που μουσικής που δημιουργείτε είναι αυτό της μπαλάντας με στίχους δικούς σας αλλά και ποιητών όπως του μάρτυρα κομμουνιστή ποιητή των αγώνων του λαού μας Φώτη Αγγουλέ ή του Λέων Κουκούλα.
Ανάμεσα στα τραγούδια μας, υπάρχουν όντως κάποιες ροκ μπαλάντες. Ωστόσο δεν υπάρχει ιδιαίτερη προτίμηση σε κάποιο μουσικό είδος. Βασικό κριτήριο είναι η μελωδική γραμμή να συμβαδίζει με το περιεχόμενο του κείμενου, να μην προπορεύεται ή υπολείπεται εκφραστικά, αλλά να ξεδιπλώνει μαζί με την ενορχήστρωση και την ερμηνεία του τραγουδιστή, τα νοήματα των στίχων. Αν θα προκύψει ζεϊμπέκικο ή ροκ, μπαλάντα ή βαλς εξαρτάται αποκλειστικά από το χαρακτήρα και την ατμόσφαιρα των προς μελοποίηση στίχων.
Πιστεύεις ότι αυτό το είδος επικοινωνεί όπως παλιότερα με την νεολαία;
Δεν ξέρω αν τα τραγούδια μας «επικοινωνούν» με τη νεολαία…Άλλωστε είναι και μια μεγάλη συζήτηση, το τι ακούνε οι νέοι σήμερα και γιατί. Δες τι ακούει η μεγάλη πλειοψηφία σήμερα ανεξαρτήτως ηλικίας. Είναι απογοητευτικό το τοπίο. Υπάρχει γενικευμένη υποχώρηση σε όλα τα επίπεδα και ο όγκος της σαβούρας είναι τρομακτικός σε σχέση με την τέχνη που έχει μια αξιοπρέπεια.
Πάντως το είδος που παίζουμε δεν αφορά τη νεολαία συγκεκριμένα ή τις ώριμες ηλικίες. Είναι μια μουσική πρόταση που φιλοδοξεί να αγγίζει ακροατές που δεν εφησυχάζουν, αλλά αναζητούν ένα τραγούδι που προβληματίζει και θέτει το μυαλό και τις αισθήσεις σε κίνηση. Ένα τραγούδι με ανατροπές στις μελωδίες και τους στίχους, που μιλάει με απρόσμενο τρόπο για τα «συνηθισμένα» ή αιφνιδιάζει με «ασυνήθιστα» θέματα. Ένα τραγούδι «Χωρίς Ρεφρέν», με την έννοια ότι αρνούμαστε τις ευκολίες, την επανάληψη των χιλιοπαιγμένων συνταγών και μοτίβων.
Στο πρώτο μας τραγούδι, «Ανειρήνευτοι άνεμοι» λέει ο στίχος του Δημόκριτου:
«Φύγε Οδυσσέα, μακριά απ’ την πατρίδα, χτίσε το σπίτι σου μέσα στην καταιγίδα»
Και στο πιο πρόσφατο, το «Ποτέ σου!...», σε ποίηση του Λέοντα Κουκούλα λέει:
«Μπροστά στο νέο ταξίδι μη δειλιάσεις, στις προκυμαίες τις ίδιες μη σταθείς.»
Οι προτροπές αυτές συγγενεύουν με τον περίφημο στίχο του Ν. Καββαδία: «Χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία». Αμφισβήτηση, ανατροπή, αγώνας για να κατακτήσουμε το ανυπέρβλητο, να προσεγγίσουμε το άπειρο και το αδύνατο. Σε προσωπικό και συλλογικό επίπεδο. Αυτά προσπαθούμε να επικοινωνούμε με τις μουσικές μας. Και όχι μόνο. Υπάρχει και το ερωτικό τραγούδι στις μουσικές μας, οι υπαρξιακές αναζητήσεις, κ.α.
Δεν είσαστε επαγγελματίες μουσικοί, από όσο ξέρω εσύ είσαι μηχανικός που ζεις και εργάζεσαι στο εξωτερικό όπως χιλιάδες άλλοι νέοι. Σε άλλες εποχές οι καημοί και τα βάσανα του κόσμου γινόταν πολύ εύκολα τραγούδια, όπως τα δεκάδες τραγούδια του Σ. Καζαντζίδη για την ξενιτιά και την φτώχεια, αλλά και του Φώντα Λάδη , του Άλκη Αλκαίου. Σήμερα αυτό δεν γίνεται ή αν γίνεται είναι περιορισμένο και δεν επικοινωνεί με πλατιά λαϊκά στρώματα. Τι πιστεύεις ότι φταίει;
Το κύμα μετανάστευσης των μνημονιακών χρόνων είναι ένα σημαντικό πισωγύρισμα για την ελληνική κοινωνία. Η γενιά που τις τελευταίες δεκαετίες βελτίωσε τους όρους και την ποιότητα ζωής της βλέπει τώρα τα παιδιά της μετανάστες, όπως ήταν οι προηγούμενες από αυτήν γενιές ή οι ίδιοι. Είναι αποκαρδιωτικό τουλάχιστον.
Τώρα, γιατί στην Ελλάδα που σαρώνεται από τη νέα φτώχεια δεν βρίσκει απήχηση το τραγούδι του κοινωνικού προβληματισμού, τι να πω; Είναι σύνθετο το θέμα…Καταρχήν είναι ριζικά διαφορετικές οι εποχές. Ακόμη υπάρχουν πολλοί που αγαπάνε αυτό το τραγούδι, μην το υποτιμάμε. Αλλά, η εμβέλεια του έχει μειωθεί σαφώς εδώ και δεκαετίες. Δεν είναι σημερινό το φαινόμενο. Ας αναζητήσουμε τα αίτια στις εσωτερικές αλλαγές της ελληνικής κοινωνίας, όπου άλλοι τρόποι, ήθη, έθιμα και πολιτικές επέβαλαν την αγοραία αισθητική του σκυλάδικου ή της πολιτιστικής αφασίας και αδιαφορίας. Η υποχώρηση στους αγώνες, τις αξίες και τα ιδανικά του λαού αντανακλάται και στην τέχνη πάνω απ’ όλα.
Ναι, σίγουρα είναι διαφορετικές οι συνθήκες. Παρόλα αυτά παραμένει το ερώτημα σήμερα ποιο είδος μουσικής μπορεί να γίνει ο φορέας ενός νέου κοινωνικού και πολιτικού τραγουδιού…
Το ζήτημα είναι το πότε θα εμφανιστεί πολιτικό και κοινωνικό τραγούδι με πλατιά εμβέλεια. Το ποιο μουσικό είδος θα το εκπροσωπήσει είναι δευτερεύον. Άλλωστε μπορεί να μην είναι μόνο ένα είδος. Να είναι π.χ. συνδυασμός από ρεύματα της ράπ ή ροκ, λαϊκά ή έντεχνα σχήματα.
Κατανοώ την προσμονή για την εμφάνιση ενός ρεύματος στο τραγούδι εφάμιλλο των δεκαετιών του 60-70-80. Για να εκφράσει και να δώσει κουράγιο, να εμπνεύσει και να εμψυχώσει. Ας προσέξουμε όμως. Η τέχνη και η ζωή αλληλοτροφοδοτούνται μεν, αλλά δεν ταυτίζονται. Διαγράφουν κύκλους που μπορεί για χρόνια να μην τέμνονται. Και έτσι κυλάνε επίπονα χρόνια μετάβασης και υπόγειων διεργασιών μέχρι να διαμορφωθούν οι κατάλληλες συνθήκες. Ας έχουμε υπομονή και δεκτικότητα. Κάποια στιγμή θα μας φανερωθούν τα υπόγεια ρεύματα του νέου πολιτικοκοινωνικού τραγουδιού.
Σε μια ανάρτηση σας στο FB γράφετε: «Ρίξαμε μια μικρή πέτρα στην μεγάλη θάλασσα… δεν δημιουργήσαμε τσουνάμι… δεν ήταν άλλωστε αυτή η στόχευση μας. Είδαμε όμως τους ανεπαίσθητους κύκλους που σχηματίστηκαν πάνω στην επιφάνεια του νερού, κι αυτό μας αρκεί… Έχοντας πάντα στα μάτια μας την μεγάλη θάλασσα, κρατάμε ήδη στα χέρια μας την επόμενη πέτρα…» Ποια θα είναι λοιπόν η επόμενη πέτρα;
Ναι όντως, έτσι γράφαμε σε αυτό το κείμενο το καλοκαίρι του 2018. Τότε είχε ολοκληρωθεί ο πρώτος κύκλος τραγουδιών, οι «Ανειρήνευτοι Άνεμοι». Από τότε…όλο πέτρες ρίχνουμε! Για παράδειγμα η «Θέα της θάλασσας», ένα δυναμικό κομμάτι με θέμα τους πρόσφυγες ή το «Πάω να ξεχειμωνιάσω», το συγκινητικό τραγούδι του νεκρού γιου στη μάνα του (που αφιερώσαμε στη Μάγδα Φύσσα), καθώς και δύο μελοποιημένα ποιήματα˙ το εμβληματικό «Καίγονται» του Φώτη Αγγουλέ και το «Ποτέ σου!…» του Λέων Κουκούλα. Υπάρχουν και άλλα τραγούδια μας, αλλά ας μην τα απαριθμώ και κουράζω. Είναι όλα διαθέσιμα στο κανάλι μας στο Youtube.
Η επόμενη πέτρα είναι ήδη στο χέρι μας, καθώς βρισκόμαστε σε φάση ηχογραφήσεων. Σε σύντομο χρονικό διάστημα θα δημοσιεύσουμε ένα ιδιαίτερο τραγούδι εμπνευσμένο από τα έργα και τις ημέρες δικτατόρων της Λατινικής Αμερικής.
Υπάρχουν σχέδια για συναυλίες; Έχετε σκεφτεί την έκδοση δίσκου με τα τραγούδια σας;
Πολύ θα μας άρεσε να παίζαμε ζωντανά τα τραγούδια μας. Ιδιαίτερα σε ελληνικό έδαφος. Δυστυχώς η απόσταση μας δυσκολεύει πολύ και θα πρέπει να έχουμε προετοιμάσει το «κατέβασμα» αρκετό καιρό πριν. Και βέβαια η τρέχουσα κατάσταση με τον κορονοϊό είναι απαγορευτική για περαιτέρω σχέδια.
Αυτή την εποχή προτιμούμε να κυκλοφορούμε ψηφιακά τα τραγούδια μας, έχοντας μια πιο τακτική επικοινωνία με το κοινό μας. Θεωρητικά ναι, θα μπορούσε να κυκλοφορήσει ένα CD κάποια στιγμή στο μέλλον.
Θα ήθελες να προσθέσεις κάτι τελευταίο;
Ευχαριστώ πολύ το Kommon γι’ αυτή τη συνέντευξη, η οποία είναι και η παρθενική για το «Χωρίς Ρεφρέν»! Αντί κλεισίματος και ενόψει της απόφασης για τη δίκη της Χρυσής Αυγής αφήνω μερικούς στίχους από ένα ακυκλοφόρητο τραγούδι μας:
Μέσα σε κύπελλα χρυσά κοχλάζει και αφρίζει,
αίμα που ο τρόμος τρύγησε κ’ η απάθεια μεταγγίζει.
Το ΄πε ο Κάφκα καθαρά, κι’ αμφιβολία δε μένει:
“Κοράκου αδυνατότητα πως ουρανός σημαίνει”
“Κοράκου αδυνατότητα ελευθερία σημαίνει…”
{youtube}sIERJe-fORs{/youtube}
{youtube}ev9TkcitkFQ{/youtube}
{youtube}CoU05AhppEI{/youtube}