Φιλοτίμως προσπάθησε η Τερέζα Μέι, η νέα πρωθυπουργός της Βρετανίας, να δείξει ότι έλαβε το μήνυμα του δημοψηφίσματος που «έβγαλε» Brexit. Η προγραμματική της ομιλία, την περασμένη Τρίτη, όχι μόνο απείχε παρασάγγας από τα χαρακτηριστικά μιας «νέας Θάτσερ», αλλά ηχούσε σαν… αναμετάδοση κάποιου στελέχους της αριστερής πτέρυγας των Εργατικών, από τα σίξτις ή σέβεντις…      

Όταν πριν τρεις μόνο μήνες ο σοσιαλιστής Τζέρεμι Κόρμπιν έβαλε υποψηφιότητα για την αρχηγία των Εργατικών στη Βρετανία, κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει τη θριαμβευτική του χθεσινή νίκη. Με πέντε ολόκληρα χρόνια να απομένουν μέχρι τις επόμενες βρετανικές εκλογές, η Αριστερά μπορεί να αντισταθεί μόνο μέσα από τα κινήματα και ο Κόρμπιν είναι ο ιδανικός για αυτή τη δουλειά.

Υπάρχουν πολλοί άνδρες με αυτόματα μπροστά από το κτίριο που στεγάζεται το Charlie Hebdo, στο Παρίσι. Είναι αστυνομικοί, με αλεξίσφαιρα γιλέκα και ισχυρά πυροβόλα όπλα. Παρατηρούν τους περαστικούς με τον δικό τους ιδιαίτερο, ερευνητικό και άκρως εκφοβιστικό τρόπο. Οι εκδότες του Charlie Hedbo προστατεύονται καλά, μερικοί μετά θάνατον.

Δύο εβδομάδες μετά τη συμφωνία του Μινσκ, που οδήγησε σε αισθητή αποκλιμάκωση των συγκρούσεων στην Ανατολική Ουκρανία, οι συνεχιζόμενες, έστω και σποραδικά, εχθροπραξίες θέτουν εν αμφιβόλω το μέλλον της εύθραυστης εκεχειρίας. Παράλληλα, ένας δεύτερος αποσταθεροποιητικός παράγοντας αρχίζει να αναδύεται στην επιφάνεια: ο έντονος διχασμός του Κιέβου έναντι του ενδεχόμενου «ιστορικού συμβιβασμού» με το Κρεμλίνο.

«Την επομένη της εκεχειρίας διαμορφώθηκαν δύο στρατόπεδα», έγραφαν την περασμένη Τρίτη οι Financial Times: «Το "κόμμα της ειρήνης" γύρω από τον πρόεδρο Πέτρο Ποροσένκο και το "κόμμα του πολέμου", που συνδέεται με τον πρωθυπουργό Αρσένι Γιάτσενιουκ και την πρώην πρωθυπουργό Γιούλια Τιμοσένκο».

Δεν είχε προλάβει να στεγνώσει το μελάνι των υπογραφών κάτω από τη συμφωνία του Μινσκ, και ο Γιάτσενιουκ έριξε λάδι στη φωτιά ζητώντας από το Κοινοβούλιο να ξεκινήσει τη διαδικασία ένταξης της Ουκρανίας του ΝΑΤΟ – μια κίνηση που δεν φαίνεται να έχει την έγκριση του Ποροσένκο. Αλλωστε, οι δύο άνδρες θα βρεθούν σε αντίπαλα στρατόπεδα στις βουλευτικές εκλογές της 26ης Οκτωβρίου. Ο Ποροσένκο υποστηρίζει τον συνδυασμό του γερμανόφιλου πρώην πρωταθλητή της πυγμαχίας Βιτάλι Κλίτσκο, ενώ ο Γιάτσενιουκ σχημάτισε τη δική του λίστα, «Λαϊκό Μέτωπο», στην οποία συμμετέχουν και ακροδεξιοί ηγέτες πολιτοφυλακών που μάχονται τους αυτονομιστές.

Οι αντιθέσεις μεταξύ των δύο στρατοπέδων εκδηλώθηκαν και στο επίμαχο ζήτημα της συμφωνίας τελωνειακής σύνδεσης Ε.Ε. - Ουκρανίας, η οποία επικυρώθηκε την περασμένη Τρίτη. Νωρίτερα, ο Ποροσένκο, με τη στήριξη της Γερμανίας, είχε προχωρήσει σε μια σημαντική υποχώρηση έναντι της Μόσχας, αναστέλλοντας την εφαρμογή της συμφωνίας μέχρι την 1η Ιανουαρίου 2016 (χρονικό διάστημα το οποίο, με τα σημερινά πολιτικά δεδομένα, μπορεί να θεωρηθεί πρακτικό ισοδύναμο της αιωνιότητας). Οπαδοί του Γιάτσενιουκ κατηγόρησαν τον Ποροσένκο για ενδοτισμό, ο υφυπουργός Εξωτερικών παραιτήθηκε και ο αντικυβερνήτης του Δνειπεροπετρόφσκ τον απείλησε ότι θα έχει την τύχη του φιλορώσου προκατόχου του, Βίκτορ Γιανουκόβιτς.

Σε πείσμα όλων αυτών, ο Ποροσένκο πραγματοποίησε ένα μεγάλο βήμα συμβιβασμού με τους αυτονομιστές και το Κρεμλίνο. Με εισήγησή του, το ουκρανικό Κοινοβούλιο ενέκρινε κεκλεισμένων των θυρών, την περασμένη Τρίτη, νόμο που θεσπίζει «ειδικό καθεστώς» αυτονομίας στο Ντονέτσκ και το Λουγκάνσκ. Οι δύο περιοχές που βρίσκονται υπό τον έλεγχο των ρωσόφωνων ανταρτών θα εκλέξουν τις δικές τους, αυτόνομες από το Κίεβο, διοικήσεις στις 9 Δεκεμβρίου, θα δημιουργήσουν τη δική τους αστυνομία και θα ορίζουν οι ίδιες τους δικαστές τους. Παράλληλα, προσφέρεται αμνηστία σε όσους συμμετείχαν στην ένοπλη εξέγερση και κατοχυρώνεται η δυνατότητα του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ «να ενισχύσουν και να εμβαθύνουν» τις σχέσεις τους με τη γειτονική Ρωσία.

Προβλέψιμα, η κίνηση αυτή του Ποροσένκο τον μετέτρεψε σε αλεξικέραυνο βίαιων επιθέσεων. «Θεωρώ απολύτως εσφαλμένο να ψηφίζουμε υπέρ της συνθηκολόγησης υπό το βάρος μεγάλων απωλειών στο πεδίο της μάχης», δήλωσε ο ηγέτης του ακροδεξιού κόμματος «Ελευθερία», Ολέγκ Τιαγκνιμπόκ. Δεν αποκλείεται και ο επόμενος χειμώνας να αποδειχθεί θερμός για το Κίεβο...

• Εξι ρωσικά πολεμικά αεροσκάφη –ανάμεσα στα οποία και βομβαρδιστικά μεγάλου βεληνεκούς– αναχαίτισε η πολεμική αεροπορία του Καναδά και των ΗΠΑ πάνω από τη δυτική ακτή της Αλάσκας. Τα ρωσικά αεροσκάφη δεν εισήλθαν στον εναέριο χώρο των ΗΠΑ ή του Καναδά, αλλά στη Ζώνη Αναγνώρισης Αεράμυνας, που εκτείνεται 321 χλμ. από την ακτογραμμή.

Πέτρος Παπακωνσταντίνου

Δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή την Κυριακή 21 Σεπτεμβρίου 2014.

Σχετικά με τις πρόσφατες εξελίξεις στον κόλπο  θα πρέπει να  συνυπολογίσουμε ότι  το Κατάρ διαδραματίζει βασικό ρόλο σε ότι αφορά τη διάταξη των ένοπλων δυνάμεων των ΗΠΑ στην Μέση Ανατολή, γιατί φιλοξενεί τη μεγαλύτερη αμερικανική αεροπορική βάση στην περιοχή (την αεροπορική βάση Αλ Ουντέιντ) και την έδρα της αμερικανικής στρατιωτικής διοίκησης Μέσης Ανατολής.

Η στρογγυλή θεά δεν έκανε το θαύμα της στη Βραζιλία. Μπορεί να έχουν κοπάσει οι μαζικές διαδηλώσεις, αλλά η νεολαία της χώρας που ξεχύθηκε στους δρόμους, οι εργαζόμενοι που οργάνωσαν απεργίες διαλύοντας τη γιορτινή ατμόσφαιρα, έδωσαν το δικό τους στίγμα στη χώρα που φιλοξενεί φέτος τη μεγαλύτερη ποδοσφαιρική διοργάνωση. Τα συνθήματα «FIFA go home» και «θέλουμε να είμαστε πρωταθλητές όχι μόνο στο ποδόσφαιρο, αλλά στην παιδεία και την υγεία» δείχνουν κάτι παραπάνω από ένα ξέσπασμα αγανάκτησης. Όπως γίνεται συνήθως οι εικόνες που κάνουν το γύρο του κόσμου δείχνουν τη φωτιά των συγκρούσεων και το σκοτεινό πρόσωπο της καταστολής, όμως εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα μεγάλο λαϊκό κίνημα που διεκδικεί κοινωνικές παροχές. Κι εκεί η πρόεδρος της χώρας Ντίλμα Ρούσεφ αναζητά επενδύσεις, ενώ οι ρυθμοί ανάπτυξης της οικονομίας κινούνται κάτω από τις επιθυμητές προβλέψεις.

Η φωτογραφία από την εφημερίδα The Telegraph

Λίγες ημέρες έχουν περάσει από τότε που οι προβολείς της δημοσιότητας ήταν στραμμένοι στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στη Βαρσοβία και όλοι προσπαθούν σήμερα να ερμηνεύσουν και να ζυγίσουν τη βαρύτητα της τελικής απόφασης.

Δύσκολο πράγμα ο έρωτας χωρίς ανταπόκριση. Να της αφιερώνεις την ψυχή σου, να μην κάνεις τίποτε άλλο στη ζωή σου παρά να τη λατρεύεις, να ντύνεσαι και να ξυρίζεσαι με μόνη έγνοια να αρέσεις σ’ εκείνη που δε θέλει να σε δει ούτε ζωγραφιστό – γιατί είσαι πολύ μπας κλας, που έλεγε κι η Λάσκαρη. Έτσι κάπως είναι οι εορτασμοί της «Δωδεκάτης» (The Twelfth), που ξεκινούν στα τέλη Ιουνίου και κορυφώνονται στις 12 Ιουλίου κάθε χρόνο στη Βόρειο Ιρλανδία. Προτεστάντες από τα χαμηλότερα οικονομικο-κοινωνικά στρώματα της χώρας εκφράζουν μέσα από μια γκάμα επιτελέσεων (παρελάσεις, πάρτι, «φωτιές θριάμβου») την πίστη τους στο Στέμμα (loyalism) και τη «βρετανικότητά» τους (unionism), επιτιθέμενοι συνάμα σε οτιδήποτε «ιρλανδικό» (τρίχρωμη σημαία της Ιρλανδίας, εμβλήματα του IRA και του αυτονομιστικού κόμματος Sinn Féin, καθώς και καθολικά σύμβολα όπως εικόνες του Πάπα).

Φωτιά θριάμβου στο Sandy Row του κεντρικού Μπέλφαστ. Στην κορυφή καίγονται ιρλανδικές σημαίες ενώ στα πλάγια είναι κολλημένες αφίσες με υποψήφιες των κομμάτων Sinn Féin και Alliance. (11/7/2014). Επάνω: Παρέλαση της Δωδεκάτης στη Lisburn Road του Νότιου Μπέλφαστ. Μπάντα τύπου «αίμα και κεραυνοί» (blood and thunder) που σχετίζεται ανεπίσημα με παραστρατιωτικές ομάδες (12/7/2014). 

_______

Σε πρώτη ανάγνωση, αυτές οι εκδηλώσεις έχουν το γνώριμο χαρακτήρα της ακροδεξιάς: σώματα τυλιγμένα με βρετανικές σημαίες, πληθώρα ξυρισμένων κεφαλιών, επιτηδευμένος ανδρισμός και εκδηλώσεις μίσους προς μειονότητες. Ωστόσο, ο κραυγαλέα σοβινιστικός χαρακτήρας των εκδηλώσεων λέει μόνο τη μισή αλήθεια, αφού ταυτόχρονα σκοπός των συμμετεχόντων είναι να βγάλουν τη γλώσσα στην ανερχόμενη αστική τάξη της Βορείου Ιρλανδίας, τόσο προτεσταντική όσο και καθολική, που σπεύδει κάθε χρόνο τέτοια εποχή να φύγει σε ορδές από την πόλη για να αποφύγει την επαφή με το μίασμα των εορτασμών. Κι εδώ έγκειται το δράμα του μαρξιστή που διαπιστώνει ότι μία από τις ελάχιστες «γνήσιες» εκδηλώσεις ιστορικής μνήμης της εργατικής τάξης που επιβιώνουν στη Βρετανία ανήκει στην εθνικιστική δεξιά. Αλλά πώς αλλιώς θα μπορούσαν να είναι τα πράγματα, όταν το εργατικό κίνημα στη Βόρειο Ιρλανδία των μέσων του 20ού αιώνα συνετρίβη από την ανεργία, την παρακμή της βιομηχανίας και τις διαμάχες (The Troubles) μεταξύ ρεπουμπλικάνων/καθολικών και «πιστών στο στέμμα»/προτεσταντών από τα μέσα της δεκαετίας του '60;

Μετά το ειρηνευτικό Σύμφωνο της Μεγάλης Παρασκευής (ή Σύμφωνο του Μπέλφαστ, όπως το αποκαλεί η προτεσταντική κοινότητα) το 1998, η Βόρειος Ιρλανδία πήρε την πορεία προς την «ειρήνη», που σε ελεύθερη μετάφραση σήμαινε την πορεία προς το νεοφιλελευθερισμό. Το νέο πνεύμα έλεγε «ας αφήσουμε τους διχασμούς και ας προοδεύσουμε όλοι μαζί», αλλά το πραγματικό διακύβευμα ήταν η εξασφάλιση εκείνων των συνθηκών που θα επέτρεπαν στην ανερχόμενη αστική τάξη να πλουτίσει εφόσον, μέχρι στιγμής, οι παρωχημένες (όπως θεωρούνταν) εθνικές ιδεοληψίες απέτρεπαν την οικονομική άνθιση που είχε το υπόλοιπο Ηνωμένο Βασίλειο και η Δημοκρατία της Ιρλανδίας. Ας μην ξεχνάμε ότι αυτή ήταν η περίοδος του «Τέλους της Ιστορίας» (όπως την ονόμασε ο Fukuyama) όπου η σχεδόν αναντίρρητη επικράτηση του παγκόσμιου καπιταλισμού είχε αμβλύνει τις ιδεολογικές αντιθέσεις μεταξύ Συντηρητικών και Εργατικών στη βρετανική πολιτική σκηνή. Η πολυπόθητη «ειρήνη στη Βόρειο Ιρλανδία», λοιπόν, που μανιωδώς προωθούσαν ο Tony Blair του «Νέου Εργατικού Κόμματος» και ο ομόλογός του στη Δημοκρατία της Ιρλανδίας Bertie Ahern, ήταν πρωτίστως μια οικονομική συνθήκη που θα έφερνε επιτέλους στην περιοχή την αργοπορημένη ανάπτυξη. Άλλωστε, η σιδηρά κυρία του νεοφιλελευθερισμού είχε ήδη μια δεκαετία νωρίτερα ξεκαθαρίσει ότι «δεν υπάρχει κοινωνία, παρά μόνο άτομα», καθιστώντας κάθε κοινωνική ευαισθησία passé και υποβαθμίζοντας κάθε έκφραση αλληλεγγύης σε εμπόδιο για την οικονομία.

Μέσα σε αυτό το (μετα)συγκρουσιακό κλίμα, κι ενώ σιγά σιγά οι παραστρατιωτικές οργανώσεις και των δύο πλευρών (ή τουλάχιστον τα επίσημα ακτιβιστικά τους κομμάτια) αφοπλίζονταν, οι εργατικές κοινότητες παρέμεναν στη φτώχεια και το κοινωνικό περιθώριο. Καθώς παρακολουθούσαν μέσα από τις στενές αυλές και τα παράθυρα των εργατικών τους πολυκατοικιών την οικοδόμηση ενός νέου Μπέλφαστ με απέραντα εμπορικά κέντρα και πολυτελή διαμερίσματα στη μαρίνα, οι γειτονιές τους εξακολουθούσαν να ελέγχονται από τους ακροδεξιούς παραστρατιωτικούς του UVF και του UDA, δημιουργώντας απροσπέλαστα εθνοτικά-κοινωνικά γκέτο. Αυτοί οι περιθωριοποιημένοι πληθυσμοί κυρίως είναι που ξεχύνονται στους δρόμους κατά την «περίοδο των παρελάσεων», που κορυφώνεται με τις «φωτιές του θριάμβου» την παραμονή το βράδυ και τη μεγάλη παρέλαση το πρωί της «Δωδεκάτης».

Η ιστορική μνήμη παίζει σημαίνοντα ρόλο στις εκδηλώσεις, αλλά διαμεσολαβείται από τις κοινωνικές συνθήκες του παρόντος. Όταν περιθωριοποιημένοι προτεστάντες παίρνουν τους δρόμους για την παρέλαση της «Δωδεκάτης», συμβολικά ανακαταλαμβάνουν περιοχές του Μπέλφαστ που βρίσκονται στον αντίποδα των εργατικών γκέτο στα οποία ζουν. Και η επιτέλεση είναι ένα ολοκληρωτικό αισθητικό υπερθέαμα: μιλιταριστικές ορχήστρες με στολές που κάθε χρόνο γίνονται και πιο υπέρλαμπρες, τύμπανα που ηχούν ακόμα και στις πιο προνομιακές γειτονιές των αστών, χορός και τραγούδι με αναφορές στις θυσίες των προτεσταντών της περιοχής του Ulster από τη μάχη στην κοιλάδα του Boyne το 1690, στον Α' Παγκόσμιο πόλεμο και τις συγκρούσεις της δεκαετίας του '70 και του '80. Κάθε φορά λοιπόν που ένα τραγούδι ή μία σημαία υμνεί στους πεσόντες του πολέμου, οι «Πιστοί» του περιθωρίου θυμίζουν στη Βρετανία τον έρωτα που δεν τους ανταποδίδει: Εγώ σ’ αγαπάω κι ας με σνομπάρεις, και θα είμαι εδώ όταν με χρειαστείς, με το όπλο και το τύμπανό μου, να κάνω τη βρώμικη δουλειά και να σκοτωθώ πάλι για πάρτη σου.

Παιδιά από την προτεσταντική κοινότητα συχνά ξεκινούν την ενασχόλησή τους με τις μπάντες σε μικρή ηλικία μαθαίνοντας να οδηγούν την παρέλαση κάνοντας φιγούρες με το ραβδί. (12/7/2014)

_______

Και γιατί δεν οργανώνονται με γνώμονα τα ταξικά τους συμφέροντα; Γιατί να υμνούν μια Βρετανία που τους βλέπει σαν μιάσματα και που τους κρατάει στη φτώχεια; Και τι έχουν να χωρίσουν από τον άνεργο καθολικό που ζει στον απέναντι δρόμο χωρισμένος από τα «ειρηνευτικά τείχη» και τον οποίο συναντούν κάθε μήνα στο γραφείο κοινωνικών επιδομάτων; αναρωτιέται ο αθώος μαρξιστής μέσα μου. Η απάντηση κραυγάζει κάθε φορά που ένας «Πιστός» σηκώνει τη σημαία του Ισραήλ για να ανταγωνιστεί τον αυτονομιστή που υποστηρίζει την Παλαιστίνη. Κάθε φορά που καταφέρεται κατά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όχι γιατί είναι ένας μηχανισμός οικονομικού ιμπεριαλισμού, αλλά γιατί του αφαιρεί κάτι από τη βρετανική του υπερηφάνεια. Κάθε φορά που ρίχνει στη φωτιά εικόνες και σύμβολα της κοινότητας του «Άλλου» ντυμένος στα χρώματα του εθνικισμού και του μίσους. Η ακροδεξιά ρητορική και αισθητική που κρατιέται άσβεστη σε κάθε χώρο του Orange Order, σε κάθε γειτονιά ελεγχόμενη από τους «Πιστούς» παραστρατιωτικούς, σε κάθε εκδήλωση ιστορικής μνήμης, αποδεικνύεται το πιο αποτελεσματικό ανάχωμα στην ταξική συνείδηση.

Γράφω αυτό το κείμενο παρακολουθώντας από το παράθυρό μου την ήσυχη, καταπράσινη, μεσοαστική γειτονιά του Μπέλφαστ όπου ζω τα τελευταία 9 χρόνια και με μεγάλες δόσεις ενοχής για την υπεροψία μου σκέφτομαι το καίριο κείμενο για την Κρίση του δικού μας Πολιτισμού του Γιάννη Μανιάτη.  Αν ο πολιτισμός από τα κάτω είναι κοιτίδα αντίστασης στον άλλο, τον αγοραίο πολιτισμό, τι γίνεται όταν κι ο πρώτος είναι εξίσου διαιρετικός και αντιδραστικός, όταν χτίζεται με μόνο αισθητικό υπόβαθρο την αποτελεσματικότερη έκφραση του μίσους; Γράφω επίσης με το βλέμμα στο μέλλον του ελληνικού ακροδεξιού εθνικισμού, που κανένας μας πια δεν πιστεύει στα σοβαρά ότι είναι περαστικός. Τι λείπει από τους Έλληνες φασίστες για να γίνουν το UVF της Αθήνας; Κοινωνικά αποδεκτές επιτελέσεις ιστορικής μνήμης για όλη την οικογένεια. Σκεφτείτε ένα δυστοπικό, όχι τόσο μακρινό, μέλλον όπου συμμορίες της Χρυσής Αυγής παρελαύνουν στην Πανεπιστημίου την 21η Απριλίου, με χιλιάδες οπαδούς όλων των ηλικιών να τους ζητωκραυγάζουν με μπύρες και παγωτά. Στην προσπάθειά μας να ερμηνεύσουμε τον ελληνικό εθνικισμό μέσα από το ιδεολογικό τρίπτυχο φασισμός-ιμπεριαλισμός-καπιταλισμός, συχνά μας διαφεύγει ο επιτελεστικός εθνικισμός, αυτός που καλλιεργείται στις γειτονιές, στις σχολικές αυλές, στα νυχτερινά μαγαζιά. Ας μην περιμένουμε να δούμε δρώμενα με φωτιές στα κέντρα των πόλεων για να θυμηθούμε ότι υπάρχει και φασισμός «από τα κάτω».

Κείμενο-φωτογραφίες: Γιάννης Τσιουλάκης

Επιμέλεια κειμένου: Λία Πανταζοπούλου

_______

Τα γιγαντιαία μονοπώλια που το καθένα για λογαριασμό του εκτιμά ότι θα υπερισχύσει των ανταγωνιστών του, προωθούν μέσω της συμφωνίας την ολοκληρωτική ουσιαστικά αλλαγή του μοντέλου κοινωνικής οργάνωσης και αξιών που μέχρι σήμερα γνωρίζαμε, και ελπίζουν εν τέλει να διαμορφώσουν και το νέο μοντέλο «ανθρώπου».

Το χειρότερο δυνατό σενάριο υλοποιήθηκε την Τρίτη με αφορμή την πολυαναμενόμενη ομιλία της βρετανίδας πρωθυπουργού στην οποία θα περιέγραφε το σχέδιο εξόδου της Αγγλίας από την ΕΕ.